Feitelijke gegevens

• 9e druk, 2001
• 256 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij contact

Flaptekst

Eerste zin

'Papa!' zei Jem.

Samenvatting

Phinus Vermeer heeft een relatie met Franka Vermeer. Franka heeft uit een eerdere relatie een zoon Jem en Phinus neemt met veel plezier de rol als vader op zich. In de tussen tijd is Jem Phinus dan ook als echte vader gaan zien, en voor de buitenwereld houdt Jem het geheim dat Phinus eigenlijk zijn stiefvader is.

Als Jem op een avond met zijn nieuwe vriendinnetje Sanne uit is, wordt hij doodgeschoten in een discotheek. Politieagenten gaan ’s nachts nog naar het huis van Jem toe, om Franka en Phinus te vertellen wat er gebeurd is. Franka reageert geschokt en Phinus weet niet zo heel erg goed wat hij met de situatie aan moet. Hij heeft moeite om zijn emoties te tonen en wil er eigenlijk niet over praten, terwijl Franka alleen nog maar over de dood van haar zoon wil praten. Onderling krijgen ze steeds meer ergernissen aan elkaar waardoor ze steeds verder uit elkaar groeien. Omdat ze hun relatie niet op willen geven, besluiten ze om een weekendje weg te gaan.

Al snel komen ze in dat weekend collega’s van Phinus tegen. Nadat Phinus en Franka een avondje met ze gegeten hebben, maken ze in het donker een wandeling in de buurt van het hotel. Hier komen ze twee meisjes tegen met wie ze ruzie krijgen. Uiteindelijk wordt Franka boos op Phinus en besluiten ze om terug te gaan naar het hotel. Ze nemen de meisjes mee in de auto, omdat Phinus spijt heeft van hetgene dat hij gedaan heeft. Onderweg worden ze vervolgens door de meisjes opgesloten in een schuurtje.

Phinus en Franka kunnen hierdoor helemaal geen kant meer op. Phinus is eerder op de avond door zijn rug gegaan, waardoor hij nauwelijks meer kan bewegen. Daarnaast heeft Franka al een slaappil genomen en is ze door haar enkel gegaan waardoor ze niet meer heel erg actief is. Als ze samen opgesloten zitten, krijgen ze ruzie.
Als de collega’s van Phinus een stukje gaan lopen, komen ze Phinus en Franka tegen. Samen worden ze naar huis gebracht waarna ze weer een ontzettend grote ruzie krijgen. Elke keer komt Jem weer ter sprake en Franka vindt dat Phinus beter met de hele situatie om moet gaan en haar beter moet gaan steunen.

Ondertussen is Franka bezig met het graf in orde te maken. Zo krijgt het graf een mooie grafsteen. Als de grafsteen geplaatst wordt, komt Sanne ineens langs op de begraafplaats. Sanne is het toenmalige vriendinnetje van Jef dat het ook erg moeilijk heeft. Franka besluit om haar thuis te gaan steunen. Phinus wil Sanne ook steunen, maar dit doet hij op een hele andere manier. Achteraf blijkt dat Phinus en Sanne seks met elkaar gehad hebben en dat Sanne zwanger raakt.

Ook horen ze dat degene die Jem dood heeft geschoten, Marius H., maar drie jaar gevangenisstraf heeft gekregen. Franka heeft hier vrede mee, maar Phinus vindt het verschrikkelijk en kan maar niet stoppen met zeggen hoe belachelijk hij het vindt dat een moordenaar maar drie jaar gevangenisstraf krijgt.

De ergernissen tussen de twee lopen zo erg op dat Franka tijdelijk naar een vriendin gaat. Als Phinus die avond alleen thuis is, komt Sanne ineens op bezoek met de vraag of hij wat geld voor haar heeft. Ze vertelt hem dat ze van hem zwanger is geraakt een abortus wil plegen.

Uiteindelijk gaan Phinus en Sanne samen uiteten om alles te bespreken. Phinus wil absoluut niet dat het kindje weggehaald wordt met een abortus. Hij probeert Sanne over te halen om het kindje door hem te laten adopteren. Wanneer ze dit echter niet wil en Phinus door blijft zeuren, besluit ze om weg te gaan en met vriendinnen uit te gaan.

Phinus belandt vervolgens in een kroeg waar hij met een meisje aan de praat raakt. Hij wil weten waar jongeren voornamelijk uitgaan zodat hij Sanne op kan zoeken. Door het personeel in de kroeg wordt dit echter anders opgevat: ze denken dat Phinus een pedofiel is. Als hij ook nog eens geen geld heeft om te betalen wordt de politie erbij gehaald. De politie arresteert hem.

In de politiecel gaat Phinus nadenken. Hij komt erachter dat hij al die tijd verkeerd met de situatie om is gegaan. Hij besluit om de realiteit beter onder ogen te komen. Hij beseft zich dat het rouwen kan beginnen en hij hoopt dat Franka dit nog samen met hem wil doen.

Personages

Franka

Franka is de moeder van Jem. Wanneer ze te horen krijgt dat Jem overleden is, verandert haar leven in een hel. Gelukkig is Franka een extrovert type en kan ze goed over haar gevoelens en emoties praten. Het stoort haar dan ook ontzettend dat haar man Phinus dit niet doet. Franka is iemand die heel goed haar eigen keuzes kan maken en zichzelf niet wegcijfert. Ze is echter wel erg behulpzaam en zorgzaam voor anderen.

Phinus

Phinus is de man van Franka en de stiefvader van Jem. Na de dood van Jem raakt hij erg in de war omdat hij alles niet op de juiste manier kan verwerken. Phinus is heel erg introvert en durft de realiteit niet onder ogen te zien. Daardoor botst het heel erg met Franka. Phinus is erg egoïstisch en wil vaak voor zijn eigen succes gaan. Daarnaast kan hij door zijn emoties ineens omslaan in een eng figuur.

Sanne

Sanne had een relatie met Jem toen hij nog leefde. Ze heeft rood haar en is nog vijftien. Op een gegeven moment wordt Sanne zwanger nadat ze seks met Phinus gehad heeft. Sanne is een meisje dat altijd veel om Jem gegeven heeft en het fijn vindt om over de problemen te praten.

Jem

Jem is de zoon van Franka. Zijn vader ziet hij niet meer en hij wordt opgevoed door zijn stiefvader Phinus. Jem was zestien toen hij vermoord werd. Hij was lang, mager en had een bril. Jem was iemand die voor zijn eigen doel ging en zich niet van zijn idee af liet zetten. Hij was een echte doorzetter en was heel erg behulpzaam tegenover anderen.

Marius H.

Marius H. is de moordenaar van Jem. Waarom hij Jem vermoord heeft is niet duidelijk. Marius heeft drie jaar gevangenisstraf gekregen.

Quotes

"Jem is dood. Jem met het gulle hart is dood. Jem met de lachende ogen is dood. Jem Jem Jem is dood, Jem die de optelsom was van zichzelf en zijn biologische ouders, maar die veerten jaar lang ook ontelbare deeltjes Phinus indronk en zorgvuldig opsloeg. Jem, tot in al zijn genen een vreemde, en toch eigener dan eigen. Jem die door geen ander kind te vervangen zou zijn." Bladzijde 159

"Twee dagen na de begrafenis werd de dader opgepakt. Het was de zestienjarige Marius H. uit Aerdenhout. Niets uit zijn geschiedenis of zijn persoonlijkheid kon dienen als verklaring voor het drama dat hij had veroorzaakt, laat staan als excuus ervoor." Bladzijde 96

"En daarna was ze overgeleverd aan het rouwen en leerde ze, niet langer tot slapen in staat, de nacht kennen. De nacht die zonder genade was, zonder troost of geborgenheid, net zoals het zwarte gat van de eeuwigheid waarin de doden verdwijnen. Week na week zat ze alleen op in het donker." Bladzijde 95

Thematiek

Rouw (verwerking)

Rouwverwerking is het thema van dit verhaal. Franka en Phinus zijn samen en hebben hun (stief)kind Jem verloren. Allebei verwerken ze de dood van hun Jem op een hele andere manier. Franka wil graag over de dood van haar zoon praten terwijl Phinus de realiteit liever ontwijkt en doet alsof er niks aan de hand is. Uiteindelijk komt hij erachter dat hij de realiteit onder ogen moet gaan zien en moet gaan beginnen met rouwen. Wanneer hij dat door heeft, kan hij beginnen met het verwerken van de dood van zijn stiefzoon.

Motieven

Moord

Franka en Phinus zijn hun (stief)zoon verloren omdat hij vermoord is in een discotheek. Tijdens het dansen heeft iemand met een pistool op hem geschoten, waarna hij overleed. Het leven van Phinus en Franka verandert drastisch als ze te horen krijgen dat hun zoon hebben verloren.

Abortus

Sanne en Phinus hebben seks met elkaar gehad waarna Sanna zwanger geraakt is. Sanne wilde graag seks met Phinus omdat Phinus het dichtste bij Jem stond, terwijl Phinus juist seks had zonder na te denken. Als Sanne bij Phinus komt om te vertellen dat ze zwanger is en een abortus wil laten plegen, krijgen ze ruzie omdat Phinus het kindje wil houden. Uiteindelijk gaan Phinus en Sanne met ruzie uit elkaar en is het niet duidelijk wat er nou precies met de baby gebeurt.

Verdriet

Het verdriet rondom de dood van Jem speelt een grote rol in dit verhaal. Vooral de gevoelens en emoties van Phinus komen in dit verhaal naar voren. Phinus is erg verdrietig om de dood van zijn stiefzoon, maar hij wil dit verdriet niet onder ogen komen. Uiteindelijk laat hij alles gaan en beseft hij zich dat het niet erg is om verdrietig te zijn.

Eenzaamheid & isolement

Na de dood van Jem raken Franka en Phinus in een soort isolement. Daarnaast zijn ze erg eenzaam. Ze zien nog maar weinig mensen en vooral Franka is alleen maar met de dood van Jem bezig.

Motto

Het motto: Als een jonge disco-bezoeker slachtoffer wordt van zinloos geweld heeft dat grote gevolgen voor zijn ouders.

Dit verhaal draait om de gevoelens en emoties van ouders van wie hun kind is omgekomen. Dit kind, Jem, is doodgeschoten in een discotheek tijdens het uitgaan.

Opdracht

Voor Frans, voor nu, en voor Elisabeth en Barbara, voor later.

Het is niet duidelijk aan wie dit boek opgedragen wordt. Dit wordt in het verhaal zelf niet duidelijk.

Trivia

De schrijfster van dit verhaal, Renate Dorrestein, is één van de oprichters van de Anna Bijns Prijs. Dit is een prijs voor de beste Nederlandstalige schrijfsters.

Titelverklaring

De titel van het verhaal komt regelmatig terug in het verhaal. Zie de volgende quote: 

'En daarna was ze overgeleverd aan het rouwen en leerde ze, niet langer tot slapen in staat, de nacht kennen. De nacht die zonder genade was, zonder troost of geborgenheid, net zoals het zwarte gat van de eeuwigheid waarin de doden verdwijnen. Week na week zat ze alleen op in het donker.' - blz 95

Franka en Phinus hebben hun zoon Jem verloren. Jem is in een discotheek zomaar doodgeschoten. Het verdriet dat hierbij is komen kijken is zonder genade en heel plotseling gekomen.

Structuur & perspectief

Het verhaal is in twee verschillende tijdsperspectieven geschreven. Het verhaal speelt zich in de tegenwoordige tijd, in het heden, af. Maar tussen de (kleine) stukjes waarop het verhaal zich in het heden afspeelt, zijn grote flashbacks waar te nemen. Door middel van deze flashbacks wordt eigenlijk het hele verhaal verteld. Aan het einde van het verhaal komen de flashbacks en het heden samen, waardoor het verhaal eigenlijk één afsluiting heeft.

Het verhaal is dan ook geschreven vanuit een auctoriaal perspectief. Dit perspectief wordt ook wel de alwetende verteller genoemd. Dit houdt in dat iemand van ‘bovenaf’, iemand die zelf niet in het verhaal zit, het verhaal vertelt. De personages uit het verhaal zelf vertellen het verhaal dus niet.

Het verhaal begint met een opening-in-de-handeling: het verhaal begint, terwijl de personages en gebruikte ruimtes nog niet geïntroduceerd zijn. In het loop van het verhaal kom je er als lezer dus achter wat de gebruikte ruimtes en personages zijn.
Het verhaal eindigt met een open einde. Phinus is aangeklaagd voor pedofiel en komt hierdoor in de gevangenis terecht. Hier moet hij wachten totdat de hoorzitting is. In de gevangenis neemt hij het besluit dat hij moet gaan rouwen om Jem en zijn gevoelens niet meer moet blokkeren. Vanaf dan laat Phinus al zijn gevoelen gaan en vindt hij dat hij samen met Franka moet gaan rouwen. Als lezer weet je echter niet of Phinus echt een gevangenisstraf krijgt en of de relatie tussen Franke en Phinus weer goed komt. Vandaar dat het verhaal eindigt met een open einde.

Het verhaal is opgedeeld in drie delen die vervolgens weer opgedeeld zijn in hoofdstukken. Deze hoofdstukken zijn te herkennen aan een aantal woorden die aangeven wat er in het aankomende hoofdstuk verteld wordt.

Decor

Het verhaal speelt zich voornamelijk in Aduard af. Dit is waar Franka en Phinus wonen. Aduard is een dorpje gelegen in Groningen.

Er is in dit verhaal wel gebruik gemaakt van een belangenruimte. Bij een belangenruimte komt de gebruikte ruimte overeen met de gevoelens van de personages. Franka en Phinus voelen zich verschrikkelijk eenzaam na de dood van Jem. Ze gaan door een hel heen en het verdriet van Jem staat centraal. Als ze een weekendje weg zijn, zijn ze afgesloten van iedereen en dat is wat ze fijn vinden. Op een gegeven moment worden ze echter opgesloten in een schuurtje en kunnen ze nergens meer naartoe. Daarnaast hoort helemaal niemand ze. Dit is precies de weerspiegeling van hun gevoelens: ze voelen zich ontzettend eenzaam en in de gebruikte ruimte, de schuur waar ze opgesloten zitten, zijn ze ook eenzaam omdat niemand hen hoort.

Het verhaal is niet op een chronologische manier geschreven. Het verhaal is opgebouwd uit heel veel flashbacks. Zie hiervoor het kopje structuur en perspectief. Verder wordt er over ongeveer veertien tot vijftien jaar verteld. Dit is de tijd waarin Jem nog leefde en ongeveer een jaar nadat hij overleden is.

Stijl

Het verhaal is op een hele eenvoudige manier geschreven, dus eigenlijk is er weinig opvallends aan de schrijfstijl van Renate Dorrestein. Af en toe wordt er wel veel gebruik gemaakt van details, waardoor je als lezer een leesvertraging oploopt. Over één klein moment kan lang verteld worden, waardoor de leestijd langer duurt dan de gebeurtenis die zich afspeelt.

Slotzin

Het kan eindelijk beginnen.

Beoordeling

Inmiddels heb ik al een aantal boeken van Renate Dorrestein gelezen, en eerlijk gezegd weet ik nooit zo goed wat ik van de boeken moet vinden. De verhalen zijn leuk, maar de verhaallijnen zelf zijn erg onduidelijk. Dit boek vond ik in tegenstelling tot andere boeken van haar wel erg leuk. Er zat een belangrijke en duidelijke verhaallijn in wat erg fijn is. Daarnaast kwamen de gevoelens en emoties van de personages erg naar voren. Dat is iets dat ik persoonlijk erg leuk en fijn vind.

Wat ook leuk is, is dat het verhaal op een andere manier dan normaal geschreven is. Eigenlijk is het hele boek één grote flashback afgewisseld met stukjes die zich in de tegenwoordige tijd afspelen. De wisseling van tijden is erg interessant om te lezen.

Recensies

"”Zonder genade” haakt aan bij recente gebeurtenissen in de werkelijkheid. De manier waarop de hoofdpersonen van het boek –Franka en Phinus– hun enige zoon Jem verliezen, doet onmiddellijk denken aan de schietpartij in café Bacchus in Gorinchem, waar in januari 1999 twee meisjes om het leven kwamen." http://www.refdag.nl/oud/...kli01.html

"In Het geheim van de schrijver zet Renate Dorrestein zich af tegen het melodrama, waarvoor zij eigenlijk geen goed woord over heeft. Maar in deze moderne tearjerker à la Courts-Mahler kan ik toch niets anders zien dan een melodrama. Ik voorzie dan ook een grote bestseller." http://users.telenet.be/E...censie.htm