“DE JONGEN IN DE GESTREEPTE PYJAMA”

Inleiding: Ik wil jullie wat vertellen over het boek: De jongen in de gestreepte pyjama.’ Het is geschreven door John Boyne. Omdat het een boek is, vertaald vanuit het Engels, staat het niet op de literatuurlijst. Dan is de kracht een beetje van de woorden af.

Ik vertel jullie nu kort wat over de schrijver. De titel verklaar ik tijdens mijn boekbespreking wel.

Schrijver: John Boyne is een Ierse schrijver, geboren in Dublin in 1971. Hij heeft op de Hogeschool in Dublin gezeten en op de Universiteit van East Anglia. Hij heeft 5 novelles gepubliceerd. De eerste heette een Dief van de tijd. Voor bijna elk boek heeft hij een award gewonnen. Maar het boek “de jongen in de gestreepte pyjama” is wel het bekendste boek geworden van hem. Het was zijn eerste boek voor jongeren, maar het kan ook heel goed door ouderen worden gelezen. Ook zijn daar de filmrechten al van verkocht. Buiten schrijven om is hij journalist, schrijft hij boekrecensies en andere artikelen. Zijn boeken worden vertaald in 32 talen en zijn dus overal verkrijgbaar. Verder is hij nu bezig met zijn 6e roman. Die wordt binnenkort gepubliceerd.


De aanleiding van John Boyne om dit boek te schrijven:
Hij had het beeld van twee jongens in het hoofd die aan beide kanten van een omheining zitten. Ze wisten niet wat ze daar deden, maar hij wel. En daar wilde hij een verhaal over vertellen. Dat is dus dit boek geworden. Hij zegt wel dat het onmogelijk is om de mensen van vandaag te laten begrijpen hoe erg de holocaust was, maar hij probeert wel om zoveel mogelijk emotionele waarheid aan het licht te brengen. En dan door het oog van een naïef jong kind. Omdat kinderen het zo ook kunnen begrijpen en die hebben ook recht op de waarheid.

Motivatie: Waarom heb ik voor dit boek gekozen? Ik had in eerste instantie nog nooit van dit boek gehoord. Toen lag het opeens thuis, dus ik had zoiets van: “Nou, laat ik eens gek doen en ff kijken wat dat voor boek is. Nooit gedacht dat het zó’n aangrijpend en meeslepend verhaal is. En ik wil jullie d.m.v. mijn boekbespreking er zo enthousiast over maken dat jullie het ook gaan lezen. Dit is gewoon een boek waarop niets is aan te merken. En gewoon steengoed geschreven. Het is vanuit het oog van een negenjarig jongetje geschreven en dat op een hele knappe manier. Het heeft een dubbele laag die je ongemerkt gelijk begrijpt. Het verhaal sprak me gewoon aan. Dus daarom doe ik hier mijn boekbespreking over, ook al staat hij niet op de lijst, jammer genoeg.

Nog enkele reacties van de Pers en boekhandelaars op dit boek:
Een onvergetelijk en ontroerend verhaal, met de blik van een kind dat kijkt naar de beangstigende wereld van volwassenen.’ The Oxford Times

Dit boek is een klein wonder.’ The Guardian

‘Het beste boek dat ik dit jaar heb gelezen.’

En zo nog veel meer positieve reacties.
De negatieve reacties vonden het boek kinderachtig en niet literair genoeg. Maar die mening kan ik niet delen.

Tijd: Het boek speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1943.

Informatie hoofdpersoon: De hoofdpersoon in het boek is de 9-jarige Bruno. Het zoontje van een belangrijke onderdaan van Hitler. Bruno is een heel intelligent jongetje. Dat is goed te merken aan de manier hoe hij praat en bepaalde uitdrukkingen die hij gebruikt. Ik zal in mijn samenvatting een paar citaten daarvan laten horen. Als je het boek leest, lijkt hij veel ouder dan 9 jaar. Verder wil hij later ontdekkingsreiziger worden, en in het boek oefent hij daar alvast voor. Hij kijkt heel erg tegen zijn vader op. Omdat die altijd van die mooie uniformen draagt en heel sterk is en alles durft te zeggen. Terwijl Bruno dat niet mag. Bruno heeft een goed karakter. Hij wil graag voor iedereen heel goed zijn, en probeert altijd om geen verkeerde dingen te doen. Eerlijk zijn en gehoorzaam bijv. Hij neemt dingen heel scherp in zich op en het is heel grappig hoe hij dat voor zichzelf uitlegt. Enkele voorbeelden daarvan later in mijn samenvatting. Over zijn uiterlijk kan ik alleen zeggen dat hij heel klein voor zijn leeftijd is en daar regelmatig mee wordt geplaagd, wat hij overigens vreselijk vind.
De belangrijkste bijpersoon is Shmuel. Een 9-jarig Joods jongetje met een totaal ander leven als Bruno. Hij probeert hem duidelijk te maken wat er allemaal gebeurt maar dat lukt niet echt. Ze sluiten vriendschap, die echter niet zonder gevolgen blijft.


Samenvatting:
Als Bruno op een dag uit school komt staan de verhuisdozen al klaar. Vader heeft in opdracht van de Furie een nieuwe baan. Hij wordt kampcommandant van Oudwis. Bruno vindt het in het begin best spannend, maar als ze bij hun nieuwe huis arriveren begint hij er toch wel anders over te denken. Alles lijkt wel het tegenovergestelde van hun oude huis. Eerst woonde ze in een heel groot huis met allemaal kamers en hoekjes waar telkens weer nieuwe dingen ontdekt konden worden. En daar hield Bruno wel van. Maar dit huis was oud en kaal. Het was een heel stuk kleiner als eerst. Ik zal even kort de reactie van Bruno naar zijn moeder toe vertellen, dan merk je ook hoe bijdehand hij is.
“Ik vind’t maar niks, ik vind dat we dit maar het beste helemaal kunnen vergeten en gewoon weer naar huis moeten gaan. We zijn weer een ervaring rijker, en ik vind dat u gewoon tegen vader moet zeggen dat u zich hebt bedacht en, nou ja, als we hier voor de rest van de dag moeten blijven en vanavond hier moeten eten en slapen omdat we allemaal te moe zijn, dan is het niet zo erg, maar we zullen wel heel vroeg op moeten als we rond theetijd terug in Berlijn willen zijn” Want daar woonde ze eerst.

Maar hoe hij ook protesteert en de anderen probeert te manipuleren, het heeft geen zin. En als uiteindelijk duidelijk is dat hij er maar het beste van moet maken, gaat hij op onderzoek uit of er iets interessants valt te ontdekken. En dat vindt hij. Op zijn kamer is een raam en als hij daaruit kijkt, ziet hij iets wat hem een koud en naar gevoel geeft. Hij haalt er zelfs zijn zus Gretel bij, wat heel bijzonder voor hem is omdat hij stiekem een hekel aan haar heeft. Ze is maar 3 jaar ouder als hem maar doet altijd of ze alles beter weet en kleineert hem. En ze blijft s’ochtends veel te lang in de badkamer, ook als hij heel nodig naar de wc moet. Maar voor deze keer vergeet hij al die dingen. En samen kijken ze uit het raam. Daar zagen ze een aantal gebouwen waar allemaal jongens en mannen liepen. Wel honderden, bijna duizend! Omringd door hoge hekken met prikkeldraad. Ze keken allemaal heel triest en liepen maar wat rondjes. Het zag er donker en kil uit. En voor welstaande kinderen als Bruno en Gretel was het niet voor te stellen dat mensen zo konden leven. In hun naïviteit dachten ze dat het misschien het platteland was, maar ja, waar waren de dieren dan? Misschien in die gebouwen daarginds, deed Bruno wijs. Het kwam niet in hun op dat het een concentratiekamp was. Daar hadden ze waarschijnlijk nog nooit van gehoord. Ze vonden het wel vreemd dat ze allemaal in van die gestreepte pyjama’s liepen en dat de soldaten tegen hun schreeuwden en sloegen. Maar dat hoorde er misschien wel bij, zo dacht Bruno.

Na een tijdje begint Bruno al te wennen aan zijn situatie. Hij is er wel achtergekomen dat vader en moeder toch niet over te halen zijn. Daarom zoekt hij steun bij het dienstmeisje Maria die altijd heel aardig voor hem is geweest. Met haar kan hij wel eens praten over vader en luitenant Kotler waar Gretel zo gek op is en hij zo’n hekel aan heeft. Maar Gretel is gewoon een hopeloos geval die alleen maar aandacht wil. Bruno is een beetje bang voor Kotler omdat die je zo doordringend aan kan kijken en hij doet altijd net of Bruno een kindje is. En dat vindt hij vreselijk. Ook doet de luitenant heel lelijk tegen allemaal aardige mensen. Bijvoorbeeld Pavel, de hulp in huis die altijd voor hen kookt en Bruno een keer heeft geholpen toen hij heel hard van de schommel gevallen was. Toen heeft Pavel de wond schoongemaakt en er een pleister op gedaan. Daar is Bruno hem nog steeds dankbaar voor. Hij had namelijk wel dood kunnen bloeden.

Op een dag herinnert Bruno zich dat hij zo graag op ontdekkingsreis ging, en aangezien er in het huis niet veel te ontdekken viel ging hij naar buiten. Hij liep uren langs het hek, almaar verder. Er leek geen eind aan te komen; en net toen hij besloot om maar weer terug te gaan zag hij in de verte een stip die langzamerhand een jongen werd. En dat was het begin van de bijzondere vriendschap tussen Bruno en Shmuel uit het kamp. Totaal verschillend, Shmuel die honger leed en in het kamp woonde, en Bruno die alles had wat zijn hartje maar begeerde, maar toch verbonden met elkaar. Het frappante was namelijk dat ze allebei op 15 april 1934 geboren zijn.

Titel:. Shmuel, die draagt zo’n gestreepte pak, en Bruno denkt dat het pyjama’s zijn. Hij verwacht dus niet dat dat hun dagelijkse kledij is.

Bruno is erg nieuwsgierig naar hoe het is aan de andere kant van het hek.. Shmuel zegt dat het niet leuk is maar dat gelooft hij niet. Bruno heeft geen een vriendjes, en Shmuel wel. Ik wil jullie nu een stukje voorlezen over het gesprek tussen Shmuel en Bruno kort nadat ze elkaar hebben ontmoet.
Blz. 106 en 107:


Voortaan gaan Bruno minimaal een keer per week naar het hek toe om te praten met Shmuel. Vaak neemt hij wat eten mee want Shmuel is erg mager. Maar het is zo ver lopen, en vaak heeft hij het dan zelf al opgegeten. Ze praten over van alles en beiden kijken ze er altijd erg naar uit.

Als op een dag de Furie( zo noemen ze Hitler in het boek) bij hun komt eten moet alles helemaal tiptop in orde worden gemaakt. Iedereen in huis helpt hard mee, en als Bruno in de keuken komt ziet hij tot zijn grote verbazing Shmuel daar zitten. Hij moet glazen poetsen omdat hij zulke dunne vingers heeft. Bruno heeft erg trek en pakt uit de koelkast een stuk kip. Hij geeft Shmuel ook wat die scheel ziet van de honger. Eerst weigert hij nog, omdat luitenant Kotler het verboden heeft. Maar uiteindelijk pakt hij het toch aan en duwt het in één keer in zijn mond. Luitenant Kotler komt er toch achter. En als Bruno later Shmuel weer opzoekt bij hun vaste stekkie zit hij onder de blauwe plekken. Maar hij wil er niet over praten. En zo gaat het allemaal een beetje door. Ze zoeken elkaar op, praten met elkaar en gaan weer terug.

Bruno’s ouders hebben regelmatig ruzie over de situatie waarin ze nu verkeren. Moeder en Gretel voelen zich eenzaam en missen hun vrienden uit Berlijn. Bruno heeft natuurlijk Shmuel maar dat kan hij niet zeggen. En als vader op een dag meedeelt dat ze terug gaan naar Berlijn is Bruno daar niet echt blij mee. Vader zal in Oudwis blijven. Natuurlijk miste Bruno zijn vrienden wel, maar zijn vriendschap tussen Shmuel en hem was gewoon zo bijzonder...
Hij ziet er dan ook erg tegenop om het te gaan vertellen tegen Shmuel. Bruno verteld het en zegt ook dat hij heel graag een keer aan de andere kant van het hek wil komen kijken, dus waar Shmuel woont. Ook als heeft Shmuel al heel vaak gezegd dat het daar helemaal niet leuk is, Bruno kan dat niet geloven. En daarom spreken ze af dat Shmuel de volgende dag een gestreepte pyjama mee zal nemen voor hem zodat hij niet herkend kan worden. Ze lijken namelijk heel veel op elkaar aangezien Bruno net zo’n kaalgeschoren hoofd heeft als Shmuel. Dit in verband met luizen. En ja hoor, als daar dan eindelijk het moment aanbreekt gaan ze samen op pad. Hun doel is om de vader van Shmuel te gaan zoeken. Die plotseling verdwenen is. Volgens Bruno moet dat niet moeilijk zijn. Misschien heeft hij wel een dag vrij genomen van zijn werk of moest hij in een andere stad overwerken en de post werkt niet zo goed, dus ja. Maar Shmuel gelooft het niet echt. Aangestoken door Bruno’s enthousiasme gaan ze vol goede moed op stap. Ze lopen door het kamp, en terwijl Bruno zich verbaasd over de toch wel armoedige omstandigheden legt Shmuel het een en ander uit. Nee, Bruno had zich toch wel wat anders voorgesteld. Hij zegt daarom ook dat hij beter maar naar huis kan gaan. Nog voordat dat Shmuel daarop kan antwoorden komen er ineens soldaten aan die de mensen bij elkaar drijven en omsingelen. Ze moesten misschien wel op mars, dacht Shmuel angstig. En Bruno begon zich toch wel zorgen te maken omdat hij op tijd thuis moest zijn. Ze aten lekker vlees en het begon te regenen. Maar hij moest wel meelopen anders werden de soldaten boos. Met de stroom mensen mee liepen ze een gebouw binnen, dat wil ik jullie nog even voorlezen. Dat is ook het einde van de bijzondere vriendschap tussen Bruno en Shmuel.
Lezen blz. 199-201:

Die vrienden waar Bruno het over had, waren dus zijn drie best vrienden uit Berlijn. In het begin mistte hij die heel erg maar zoals hij ook zei, hij begon ze te vergeten en de vriendschap met Shmuel was hem veel meer waard. Ik vind het best een abrupt en schokkend einde, maar wel heel mooi. Het is totaal niet wat je verwacht. Het laatste hoofdstuk is een soort epiloog. Bruno’s vader vindt zijn kleren bij het hek en het gat daarin waar Bruno doorheen is gekomen. Daardoor vermoedt hij hoe Bruno aan zijn einde is gekomen. Met hem loopt het ook slecht af. Hij wordt opgepakt door soldaten en het kan hem niks meer schelen.