Twee totaal verschillende reizen,
twee totaal verschillende tijden,
twee totaal verschillende achtergronden…
De ontdekkingsreizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool vergeleken.
Stephan V
Mevrouw A. F.
2007 - 2008
Inhoudsopgave
Voorblad 1
Inhoudsopgave 2
Voorwoord 3
Inleiding 4
1 Antwoord op de algemene deelvragen 5
1.1. Wat zijn de aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen? 5
1.2. In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie? 6
2 Antwoord op de verdiepende deelvragen 8
2.1 De reis van Columbus naar Amerika 8
2.1.1 Wat was het doel van de reis? 9
2.1.2 Wat was de verwachting van de reis? 9
2.1.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald? 9
2.1.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis? 10
2.1.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit? 10
2.1.6 Werd het doel van de reis bereikt? 10
2.1.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis? 11
2.2 De reis van Roald Amundsen en Robert Falcon Scott naar de Zuidpool 12
2.2.1 Wat was het doel van de reis? 13
2.2.2 Wat was de verwachting van de reis? 13
2.2.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald? 13
2.2.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis? 14
2.2.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit? 14
2.2.6 Werd het doel van de reis bereikt? 15
2.2.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis? 15
3 Antwoord op de onderzoeksvraag 16
4 Bijlage 17
5 Bronnenlijst 19
6 Logboek 20
7 Reflectie 21
[b]Voorwoord[/b]
Ik heb veel nagedacht over het onderwerp voor mijn profielwerkstuk. Uiteindelijk is het ‘ontdekkingsreizen’ geworden. De reden dat ik dit onderwerp heb gekozen is dat het zowel een goed aardrijkskundig als geschiedkundig onderwerp is, precies de vakken die ik het liefst wilde. Zonder de vele ontdekkingsreizen die hebben plaatsgevonden zou de wereld er misschien wel niet uitzien zoals deze nu doet.
[b]Inleiding[/b]
In dit werkstuk behandel ik wie ontdekkingsreizen maakten, met welke redenen, welke middelen zij gebruikten en meer. We gaan dieper in op 2 belangrijke reizen, die we verder uitwerken, namelijk de reis van Columbus naar Amerika en die van Roald Amundsen en Robert Falcon Scott naar de Zuidpool.
De onderzoeksvraag die ik in dit verslag uitwerk is:
Wat waren de belangrijkste redenen voor het maken van ontdekkingsreizen en welke van deze redenen zien we terug in de reizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool?
De deelvragen zijn verdeeld in 2 groepen:
Inleidende vragen over het onderwerp:
In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie?
Wat zijn aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen?
Verdieping op 2 belangrijke ontdekkingsreizen:
Wat was het doel van de reis?
Wat was de verwachting van de reis?
Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers?
Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Werd het doel van de reis bereikt?
Wat waren de effecten/gevolgen van de ontdekkingsreizen?
Aan de hand van vele boeken en internetsites die ik heb geraadpleegd, is het me gelukt veel informatie over dit onderwerp te vinden. Deze informatie heb ik gesorteerd, en ingedeeld in verschillende hoofdstukken.
Twee totaal verschillende reizen, in twee totaal verschillende tijden, met twee totaal verschillende achtergronden…
1 Antwoord op de algemene deelvragen
1.1. Wat zijn de aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen?
Al rond 2750 v. Chr. voeren de Egyptenaren met hun papyrusboten op zoek naar kruiden, kostbare stenen en andere kostbaarheden. In de zevende eeuw v. Chr. voeren Phoenicische kooplui de Middellandse Zee, Atlantische Oceaan en Afrikaanse kust af, op zoek naar kansen om hun enorm economisch imperium te vergroten. De Grieken breidden hun kennis van aardrijkskunde uit door Engeland en India aan hun kaarten toe te voegen, door zowel militaire overwinningen als handelsexpedities. Lang voordat Europeanenhun aanwezigheid in Azië lieten weten, wisten Arabische reizigers veel over het gebied. Polynesische zeevaarders onderzochten eilanden in de Stille Zuidzee, met eigen traditionele middelen van navigatie vóór de tijd van geregistreerde geschiedenis.
De eerste en beste reden om iets te willen ontdekken of uit te zoeken, is de menselijke nieuwsgierigheid. Je zou het ook wel ‘zucht naar avontuur’ kunnen noemen.
Waarschijnlijk was het vinden van voedsel één van de belangrijkste redenen voor het maken van de vroegere ontdekkingsreizen. Zowel de natuur als het klimaat veranderen en daardoor kon de mens niet altijd lang op één plek blijven. Neem bijvoorbeeld de watervoorziening. Als het water op was, werd het weer tijd om te vertrekken.
Dit maakte sommige ontdekkingsreizen puur noodzakelijk.
Er werden expedities georganiseerd om het tekort van materialen voor onder andere de bouw van huizen aan te vullen. Er werden nieuwe plekken gezocht om deze materialen vandaan te halen.
Ieder mens heeft basisbehoeften waarin moet worden voorzien. Is aan deze behoeften voldaan, dan streven we naar behoeften die verder gaan dan de basisbehoeften. Mensen gaan meer zorg aan zichzelf besteden. Zie bijlage, figuur 1. Als de welvaart stijgt, wordt de vraag naar goederen groter. Mensen gingen producten met elkaar ruilen. Er ontstond ruilhandel. De ontwikkeling van de handel kwam pas goed op gang toen men in contact kwam met andere volken, en hun materialen, grondstoffen en goederen.
Nog een reden dus, om op ontdekkingsreis te gaan: zoeken naar kostbare grondstoffen en edelmetalen, om zo handel te kunnen drijven en de concurrentiepositie van het land te versterken.
Handel leidde ook tot het zoeken naar snelle handelsroutes. Zo zijn vele pogingen ondernomen een snellere route naar Azië en India te vinden.
Sommige mensen voelden zich geroepen hun godsdienst te verspreiden. Dit gebeurde in de Oudheid al. Als een gebied werd veroverd, werd het vaak de religie van de veroveraar opgelegd. Ook namen volken geloofsovertuigingen van elkaar over. Zo zijn ook vele nieuwere godsdiensten ontstaan. De dreigende concurrentie van de Islam zorgde ervoor dat deze mensen overal op aarde waar ze kwamen mensen te bekeren tot het christelijke geloof. Ook moedigde het Christelijke geloof reizen van priesters en monniken aan.
Ook ging men op ontdekkingsreis puur voor de faam en de glorie. Grote ontdekkers genoten veel aanzien. Dit leidde tot een andere reden voor het organiseren van een expeditie: het vinden van nog te veroveren grondgebied. Vele ontdekkingsreizigers maakten in naam van hun leider aanspraak op het gebied waar de expeditie naartoe leidde. Soms ging dit gepaard met militaire overwinningen, maar indien het gebied nog onbewoond was niet. Soms stond het uitbreiden van macht centraal.
Tot slot is er nog de reden van het willen uitbreiden van kennis. Het willen weten van andere werelddelen, andere natuur en ander cultuur. Het uitbreiden van topografische kaarten.
1.2. In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie?
Enkele reizen in de Oudheid, de eerste ontdekkingsreizen
Lang voordat Europeanen begonnen ontdekkingsreizen te maken in de 15e en 16e eeuw was hun kennis van andere culturen beperkt en vaak tweedehands. Vele andere zeevarende culturen uit de Oudheid hadden echter een rijkdom aan informatie over wereldaardrijkskunde en cultuur verzameld. De meeste informatie werd verzameld door handelaren die handelsroutes zochten, of koningen die nog te veroveren grondgebied zochten.
De Phoenciërs
Het rijk Phoenicië, ook wel Fenicië, werd bewoond door de Phoeniciërs, een naam die hen werd toebedeeld door de Grieken in de 9e eeuw voor Christus. Het gebied strekte zich uit over een gebied aan de oostelijke kusten van de Middellandse Zee, waar het huidige Libanon ligt.
Het volk bestond uit een mengeling van nomaden en kustvissers. In de Bijbel komen de Phoeniciërs al voor: de Kanaänieten. K’na’an betekend in het Hebreeuws purperland. Ook het woord Feniciërs is afgeleid van de woorden Foinikia en Foinix: purper in het Grieks.
Daarmee komen we bij één van de belangrijkste bezigheden van de Phoeniciërs: het handelen in purper, een verfstof. Tegen de 12e eeuw v. Chr. stonden de Phoeniciërs bekend als de beste zeilers van de Mediterranen. Ze bezaten grote kennis van de wind en stromingen. Ze voeren de Middellandse Zee af op zoek naar nieuw handelswaar en om koloniën te stichten. Ook voeren de Phoeniciërs door de Straat van Gibraltar.
De Egyptenaren
De Egyptenaren ondernamen grote tochten al zeer vroeg, hoewel ze conservatief waren en hun manier van leven maar langzaam veranderde in de loop van duizenden jaren. Rond 2270 v. Chr. werden er al materialen geëxporteerd uit Nubië, onder leiding van regeringsbeambte Herkhuf. Na deze reis waren de Egyptenaren eeuwenlang tevreden met de winning van goud en steen uit het gebied.
In Egypte was de vraag naar zeldzame producten hoog. Men wilde bijvoorbeeld graag goud en mirre hebben, en deze producten waren alleen verkrijgbaar in andere gebieden. Schepen werden in Egypte wel gebruikt om dingen van plaats naar plaats te vervoeren, bijvoorbeeld de stenen voor de piramides. De meest gebruikte manier om je te vervoeren was te voet. Kanalen die werden aangelegd werden overgestoken met veerbootjes. Het maken van complete ontdekkingsreizen met boten was nieuw. Egyptenaren toonden weinig enthousiasme voor de zeevaart. De zeeschepen van de Egyptenaren waren ook aanzienlijk slechter dan die van andere volken uit die tijd.
Een uitzondering was de expeditie van koningin Hatshepsut in 1492 v. Chr. naar het land Punt. De precieze plek van dit land is onbekend, waarschijnlijk lag het op de plek van het huidige Somalië, of op een andere plek aan de oostkust van Afrika. De Egyptenaren vonden het zo ver, dat het volgens volksverhalen een land van magie en wonderen was. Het doel van de reis was het verkrijgen van goud, ivoor, ebbenhout, maar vooral ook wierookhars en mirre.
De Middeleeuwen
De Vikingen
In de 8e tot de 12 eeuw werd Europa vrijwel voortdurend bedreigd door de invallen van de meedogenloze Vikingen. Boten vol Vikingen verlieten hun Scandinavische vaderland op rooftocht en ontdekkingsreis en plunderden en verwoestten de ongelukkige steden die ze aantroffen. Sommigen wilden alleen maar buit vergaren, anderen wilden nieuw landbouwgrond vinden, omdat dit schaarser werd in Scandinavië. Erik de Rode moest Noorwegen verlaten wegens moord, en vestigde zich in IJsland na daar weer een moord te hebben gepleegd, verliet hij IJsland en voer westwaarts, waar hij land vond. Dit noemde hij Groenland, om de indruk van ene vruchtbaar land te wekken en zo mensen over te halen mee te gaan en zich hier te vestigen. Zoon, Leif Erikson verliet Groenland in 1001 en ontdekte waarschijnlijk Newfoundland, wat hij destijds Vinland noemde. Voor Columbus aankwam in Amerika waren de Vikingen alweer vertrokken, waarschijnlijk door onenigheid met de Indianen.
15e eeuw: de eeuw van de ontdekkingen
In de 15e eeuw vonden vele ontdekkingsreizen plaats. Men wilde nieuwe handelsroutes vinden naar de specerijeneilanden in het oosten. Zonder zeekaarten en met beperkte navigatiemiddelen trokken de ontdekkers er op uit. Sommigen kwamen om, anderen werden beroemd. Koningen van Portugal financierden reizen rond de Kaap de Goede Hoop en dit leidde tot nieuwe routes naar India, China en de specerijeneilanden. Bekende zeevaarders als Hendrik de Zeevaarder en Bartolomeus Diaz voeren langs de kust van Afrika en Vasco da Gama voltooide de reis door te varen naar India.
Een andere grote reis was die van de Genuees Christoffel Columbus (in dienst van Spanje) naar Amerika. Na Columbus voeren nog vele ontdekkers uit verschillende landen naar Amerika.
16e eeuw
De Portugezen vestigden een enorm handelsrijk in Azië. Ook Spanje wenste zich een groot handelsimperium, wat leidde tot een reis om de wereld door de Portugees Fernão de Magelhães in opdracht van Spanje.
Ook andere landen zochten naar routes naar de nieuwe werelden. Zo ook de Engelsen, gevolgd door de Nederlanders. Vele Engelsen zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Azië, terwijl Nederlandse ontdekkingsreizigers als Willem Barentsz zochten naar de noordoostelijke doorvaart.
17e en 18e eeuw
Noord-Amerika werd verder in kaart gebracht. Ontdekkers als Frémont trokken het binnenland in en brachten vele nieuwe stukken in kaart. De Engelsen en Fransen reisden vooral door het noorden, de Spanjaarden reisden wat zuidelijker.
Australië wordt ontdekt door Willem Janszoon. Ook ontdekkingsreizigers als Abel Tasman en James Cook voeren naar Australië.
19e eeuw
Ook de binnenlanden van Zuid-Amerika en Azië worden verder ontdekt en in kaart gebracht. Het zou tot aan het einde van de 19e eeuw duren voor Afrika beter in kaart werd gebracht. Voornamelijk omdat het zo’n gevaarlijk gebied was. Tropische ziekten konden ene Europeaan in een paar dagen doden. Afrikaanse stammen, die zich in het nauw gedreven voelden, waren zeer gevaarlijk en oorlogslustig. Hiervoor werd het dan ook ‘het Zwarte Continent’ genoemd.
20e eeuw
De witte vlekken op de wereldkaart worden verder ingevuld. Hieronder vallen de binnenlanden van Australië, Nieuw-Guinea, Centraal-Afrika, de noordkust van Canada en natuurlijk Antarctica.
2 Antwoord op de verdiepende deelvragen
2.1 De reis van Columbus naar Amerika
De ‘ontdekking’ van Amerika door Columbus is een van de beroemdste ontdekkingsreizen uit de geschiedenis. Maar eigenlijk was hij op weg gegaan om een nieuwe zeeroute naar Azië te ontdekken. Toen hij op 12 oktober 1492 een eilandje zag, meende hij dat hij vlak voor de Aziatische kust was. Maar hij was op de Bahama’s, zo’n 13600 km ten oosten van zijn reisdoel.
Hoe kon hij nu zo’n fout maken? Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten wij zijn achtergrond en de tijd waarin hij leefde begrijpen.
Columbus heeft op een harde manier leren varen, in dienst van harde leermeesters (namelijk piraten), op schepen in ruwe zeeën.
Tijdens zijn leven zijn geen afbeeldingen van zijn leven bekend. Dit portret, dat in de zestiende eeuw door Sebastiano del Piombo werd geschilderd, wordt beschouwd als waarschijnlijk het best gelijkende.
Eerste reis
Columbus kreeg drie schepen tot zijn beschikking: de karvelen Pinta, Niña, en het vlaggenschip de kraak Santa María. Op 17 augustus vertrok Columbus uit de haven van Palos, bij Cádiz, met 90 man.
Hoewel Columbus de dateringen en afgelegde afstanden nauwgezet noteerde, loog hij over de informatie tegenover zijn bemanning. Omdat deze bang waren van de wereld af te varen, loog hij over de afgelegde afstanden.
Op 12 oktober 1492 kwam er land in zicht. De eerste die het zag was een matroos genaamd Rodigro, maar Columbus beweerde zelf een avond eerder al een licht te hebben gezien, en streek zelf de eer plus een levenslang jaargeld van 10000 maravedí's op.
De Pinta, Niña en de Santa María
Columbus dacht dat hij in India was en noemde de inwoners Indianen. Het eiland noemde hij San Salvador, en door de lokale indianen werd het Guanahaní genoemd, de huidige Bahamas. Hij nam enkele inwoners aan boord, die hem hun kanoroutes lieten zien. Dit bracht Columbus naar Cuba. De woorden die hij de inheemse bevolking uit hoorde spreken, verwarde hij met Aziatische landen en plaatsnamen. Zo hoorde hij op Cuba het woord ‘cubanacaan’ en dacht dat het verwees naar de grote Khan, die volgens Marco Polo heerser van China was. Columbus dacht dat dit het vasteland van Azië was. Zie bijlage, figuur 2.
Verdere eilanden die hij bezocht noemde hij Santa María de la Concepción (Crooked-Acklins Island), Ferdinanda (Long Island), Isabella (Fortune Island) en de Islas de Arena (Sand Islands).
Hierna zette Columbus koers naar het oosten en ontdekte Hispaniola. Op kerstavond leed de Santa María schipbreuk. Hij werd hier ontvangen door het opperhoofd Guacanagari, die hem toestond er een nederzetting te stichten, die hij La Navidad noemde. Dit was, afgezien de nederzettingen van de Vikingen, de eerste Europese nederzetting op de Nieuwe Wereld. Korte tijd later kwam hij bij toeval Pinzón weer tegen, en voer terug naar Europa.
Op de terugreis, met de Niña, kwam hij in een tropische storm terecht en hij verloor de Pinta opnieuw uit het zicht. Columbus en de bemanning vreesden het niet te overleven, maar wisten de Azoren te bereiken. Op 4 maart 1493 bereikte hij Lissabon, van waaruit hij koers zette naar de Spaanse koningen in Barcelona.
2.1.1 Wat was het doel van de reis?
Het doel van de reis van Columbus was om India te bereiken door naar het westen te varen. Hij poogde iets wat nog nooit iemand geprobeerd had. Het was een zeer gevaarlijke tocht, want hij wist niet zeker wat hem te wachten stond. Columbus had van de koningin van Spanje, Isabella, toestemming gekregen om de reis te maken. Iets wat hem in Italië en Portugal niet gelukt was.
Iemand die een rechtstreekse route naar Azië vond, kon onder de normale prijzen gaan zitten en zo enorme winst maken. In die tijd werd er namelijk steeds doorverhandeld, waardoor prijzen van specerijen erg hoog waren.
2.1.2 Wat was de verwachting van de reis?
Columbus die zijn plannen voorlegd aan Isabella en Ferdinand
Columbus voer voor het eerst in de geschiedenis naar het westen. Hij wist niet goed wat hij kon verwachten.
Hij dacht dat het niet al te ver varen was. Tijdens een reis langs de West-Afrikaanse kust deed hij metingen aan de hand van de stand van de zon. Hij wist door een Arabische berekening dat één breedtegraag aan de evenaar gelijk stond aan 90 km, maar hij realiseerde zicht echter niet dat dit gebaseerd was op Arabische mijlen, die langer zijn dan de Europese.
Columbus zal het zware weer gevreesd hebben en tevens de aankomst in “India”. Hoe zal de inheemse bevolking reageren als wij daar binnen komen stormen. Het waren allemaal onzekere factoren, die vooraf wel voorspeld konden worden, maar waarvan niet gezegd kon worden of ze letterlijk uit zouden komen.
2.1.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald?
Mensen in de tijd van Columbus dachten haast allemaal dat de aarde plat was. Er heerste een mythe dat wie te ver naar het verste punt van de aarde zou gaan, van de aarde zou vallen. Hierdoor durfden veel mensen deze reis niet aan. Columbus heeft bewezen dat dit punt niet bestond, simpelweg door verder dan dit verste punt te varen. Columbus dacht trouwens ook dat de aarde een kwart keer zo klein als dat hij echt is. Dit was een enorme fout van hem, maar we mogen hem er dankbaar voor zijn. Als hij namelijk de echte omvang van de aarde had geweten, had hij waarschijnlijk de reis niet aangedurfd, aangezien deze veel te lang was om echt India te bereiken.
In de tijd van Columbus gingen de Middeleeuwen, een donkere tijd, over in de Nieuwe Tijd, een tijd met voorspoed en goede kansen, dus een periode van verandering. Nu wordt vaak de dag dat Columbus voet aan wal zette gebruikt om de overgang aan te geven van de Middeleeuwen naar de Nieuwe Tijd.
2.1.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
De zeilschepen van die tijd waren natuurlijk primitief in vergelijking met de zeilschepen van tegenwoordig. Toch wist Columbus zich prima te redden met het materiaal dat hij ter beschikking had. Hij kreeg van koningin Isabella van Spanje drie schepen mee en negentig man bemanning mee. Deze waren hoofdzakelijk gevangenen die veroordeeld waren. Ze werden voor de keuze gesteld: óf in de gevangenis blijven en hoogstwaarschijnlijk daar sterven, óf met Columbus mee met de reis. Met hen was afgesproken dat als ze mee zouden gaan en het overleven, dat ze dan op vrije voet gesteld werden. Ook dit was zeer riskant, aangezien, zoals hierboven beschreven, de meeste mensen dachten dat de aarde plat was en dat ze er af zouden vallen. Dit leverde automatisch de dood op. Toch kozen de meeste gevangenen voor het avontuur.
Een wereldkaart van de Genuees Paolo dal Posso Toscanelli uit 1457. Op grond van dit soort kaarten en de algemeen gangbare theorie dat de wereld een bolvorm heeft, begon Columbus zijn reis naar Indië via het westen.
2.1.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Ja en nee. Aan de ene kant wist Columbus niet beter toen hij dacht dat hij India had bereikt. Dus je zou kunnen stellen dat in die tijd de verwachting absoluut uit was gekomen. Hij werd namelijk als een held ontvangen bij thuiskomst. Aan de andere kant, zoals we nu weten, is het Columbus helemaal niet gelukt om India te bereiken met zijn reis. Dus kort samengevat: in de tijd van Columbus is de verwachting uitgekomen, maar nu we beter weten kan je zeggen dat de verwachting niet is uitgekomen.
2.1.6 Werd het doel van de reis bereikt?
We kunnen hetzelfde zeggen als bij de vorige deelvraag: ja en nee.
Ja, vanwege de gedachte dat India was bereikt. Er werden nieuwe vondsten in het nieuwe land gedaan en Columbus kwam met veel goederen terug.
Maar eigenlijk is het doel van de reis niet bereikt. Met de kennis die we nu hebben, weten wij dat het land waar Columbus aankwam het huidige Amerika is. Columbus vond geen alternatieve route naar Azië.
Waar Columbus en zijn bemanning wel in zijn geslaagd, is het overleven van deze gevaarlijke reis, terwijl er toch behoorlijk wat riskante factoren waren, zoals zware winden en een eventuele vijandige begroeting van de inheemse bevolking.
2.1.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis?
De gevolgen van deze reizen waren best groot: het katholicisme werd geïntroduceerd in Amerika, mensen wisten nu ineens allemaal dat de aarde rond was.
Een nadelig gevolg was de overdracht van Europese ziekten, waar de inheemse bevolking niet tegen bestand was.
Door de vondst van Columbus werd bevestigd dat de aarde toch echt niet plat was, maar rond. Columbus was een inspiratiebron voor andere ontdekkingsreizigers. Er werden meer expedities naar Amerika georganiseerd en er is wel degelijk een doorgang naar Azië gevonden: denk aan het Panama-kanaal. Zeelieden kregen een meer uitgebreidere kennis van de wereldkaart. Ze wisten nu immers waar het veilig was om te varen en waar niet.
Over het algemeen heeft de ontdekking van Amerika meer goeds dan slechts gebracht, dus mogen we stellen dat het niet allemaal voor niets is geweest. We kunnen Amerika immers nu niet meer weg denken in de wereld van 2006.
Het graf van Columbus in de kathedraal van Sevilla, gedragen door vier standbeelden
van de vier koninkrijken van Spanje: Castille, Leon, Aragon en Navarre.
2.2 De reis van Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool
De naam Antarctica is afkomstig van de Grieken. Enkele Griekse wetenschappers waren ervan overtuigd dat de aarde rond was en zodoende uit een noordelijk en zuidelijk halfrond bestond. Volgens Aristoteles (384-322 v. Chr.) was de natuur symmetrisch opgebouwd. Als er in het noorden van de wereld een koude zone bestaat, dan zou er in het zuiden van de wereld ook een koude zone moeten bestaan. De noordpool bevindt zich onder het sterrenbeeld van de beer (in het Grieks: ‘arktos’). De vertaling van het woord ‘Antarctica’ is dan ook: tegenover de beer.
Enkele honderden jaren later werd dit beeld alweer aangepast met de gedachten van de Griekse aardrijkskundige Claudius Ptolemaeus (87-150 n. Chr.) In zijn Geographia schreef hij over een groot land dat Azië met Afrika verbond en zich uitstrekte aan de onderkant van de wereld. Dit nog onbekende land noemde hij Terra Australia Incognita: Onbekend Zuidland. Zie bijlage, figuur 3. Koud was het er volgens hem niet, er zouden mensen leven in grote rijkdom. Het grote probleem was echter de grote cirkel van vuur die dit land volgens Ptolemaeus zou omringen.
In de Middeleeuwen werd dit idee weer van de hand gedaan. De aarde was plat, dus kon er niemand aan de andere kant leven en mensen zouden simpelweg van de aarde afdonderen. Bovendien verklaarde men de woorden van Ptolemaeus godlasterend. Als er een vuurcirkel zou zijn en er zouden mensen leven aan de andere kant, dan zouden deze mensen immers niet van Adam en Eva af kunnen stammen?
Wanneer zeelui zuidelijker gaan varen en men ontdekt dat de aarde wel degelijk rond is, worden er reizen naar het zuiden van de wereld gemaakt.
De Noor Roald Amundsen
De Brit Robert Falcon Scott
Antarctica zelf moest nog in kaart gebracht worden. Een aantal ontdekkers had al delen van het nieuwe continent bezocht, maar er was nog niemand in geslaagd daadwerkelijk de pool te bereiken. De race om de polen begon met de voorbereidingen van Robert Falcon Scott. De Brit was al eerder richting de Zuidpool getrokken in 1901, maar besloot rechtsomkeert te maken toen ze 82°17' zuiderbreedte bereikt hadden. Zijn twee metgezellen waren er te erg aan toe en hij wou hun leven niet op het spel zetten.
Na de mislukte Discovery-expeditie was Robert Falcon Scott vastbesloten een nieuwe poging te wagen om als eerste op de geografische zuidpool te staan. Maar toen de Terra Nova in het Australische Melbourne een tussenstop maakte, ontving Scott een telegram van Roald Amundsen. Geheel onverwacht was ook de Noor van plan naar de pool te trekken.
Op 1 november 1911 vertrokken twaalf expeditieleden en tien pony's richting geografische zuidpool. Op 5 december werden ze opgehouden door noodweer, wat hen vier dagen in de tenten hield. Toen ze de voet van de Beardmore Glacier bereikten, waren alle paarden al gestorven. Twaalf man begonnen aan de lastige beklimming. Op 20 december, toen ze bijna bovenwaren, stuurde Scott enkelen van hen terug. Hetzelfde deed hij op 3 januari 1912 . De overblijvende mannen (Scott, Wilson, Bowers, Oates en Edgar Evans) bereikten op 6 januari het punt waar Shackleton in 1909 moest terugkeren. Nu was de pool niet ver meer.
Op 14 december 1911 bereikt Amundsen de Zuidpool. Hij had zijn schip geografisch dichter bij de Zuidpool aangemeerd dan Scott. Een nadeel hiervan was wel, dat de Noren zich bevonden in onbekend terrein. Toch was hij relatief snel. Zijn sleeën verplaatsten zich snel over de IJsvlakte, terwijl Scott moesten zwoegen om door een aantal gletsjers te komen. Na zijn vlag te hebben gepland en een bericht te hebben achtergelaten voor Scott, vertrok Amundsen terug naar het basiskamp. Zie bijlage, figuur 4.
Op 16 januari 1912 zag Bowers in de verte iets zwarts fladderen. Het bleek een vlag te zij. Dit kon maar een ding betekenen: Amundsen had als eerste de geografische zuidpool bereikt. Op 17 januari bereikt ook Scott de pool. De teleurstelling van Amundsen’s overwinning is groot en de expeditieleden zijn uitgeput. Op hun terugreis worden ze overvallen door een storm, waardoor ze niet meer naar hun depots met voedsel terug kunnen keren.
Maanden later worden Scott zijn 2 overgebleven metgezellen dood aangetroffen in een tent in de sneeuw. Ze blijken te zijn overleden in maart 1912.
2.2.1 Wat was het doel van de reis?
Het doel van Scott en Amundsen was de Zuidpool als eerste te bereiken. Beide groepen wilden als eerste hun nationale vlag planten op de Zuidpool. Antarctica werd stukje bij beetje ontdekt door vele ontdekkingsreizigers van veel verschillende nationaliteiten, maar niemand was nog echt op de zuidelijke pool geweest.
Beide partijen wilden Antarctica verder in kaart brengen en het gebied onderzoeken. Ook wilden ze wetenschappelijke gegevens verzamelen.
De expedities werden grondig georganiseerd. Een verschil tussen de expedities is dat Amundsen in eerste instantie niet van plan was naar de zuidelijke, maar naar de noordelijke pool te gaan.
2.2.2 Wat was de verwachting van de reis?
De teams wisten niet goed wat ze moesten verwachten. Uiteraard wisten ze dat het zeer koud was in Antarctica. Toch was Antarctica een raadsel.
Scott en Amundsen bereidden zich voor op een zware tocht, en troffen daarvoor de nodige maatregelen. Beiden hadden dezelfde achtergrond wat betreft ervaring, maar hun methoden stonden diametraal tegen over elkaar. Roald Amundsen hechtte veel waarde aan sledehonden met hun buitengewone kracht. Robert Falcon Scott stelde zijn vertrouwen in Siberische pony’s en menselijke wilskracht.
Scott verwachtte niet dat Amundsen hem zou volgen. Hij was al lang bezig met de voorbereidingen van zijn reis, en was ook al eerder op Antarctica geweest. Toen faalde hij erin de Zuidpool te bereiken. Hij dacht waarschijnlijk dat hij daadwerkelijk de eerste was de Zuidpool te bereiken.
2.2.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald?
Amundsen en Scott leefden beiden aan het einde van de 19e en aan het begin van de 20e eeuw. Met de komst van de revolutietheorie van Charles Darwin ging men niet meer standaard uit van God als Schepper van de Wereld. Het team van Scott verzamelde ook een aantal fossielen.
2.2.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
Begin 20e eeuw was er grote vooruitgang geboekt met de navigatiemiddelen. Kompassen werden verbeterd en aangepast, zodat deze minder gestoord werden door ijzeren voorwerpen en plaatselijke afwijkingen in het aardmagnetisch veld.
Er werd gebruik gemaakt van sterren, om de positie te bepalen.
Voor plaatsbepaling op zee mat men de breedte (afstand tot evenaar, of tot pool), en de afstand tot de thuishaven of een ander vast punt in oost-westelijke richting (de lengte). Beide worden in graden uitgedrukt, niet in kilometers of mijlen.
Met boten werd Antarctica bereikt, en vervolgens trok Scott verder met gemotoriseerde sleeën, die het helaas vrijwel meteen begaven, en Siberische pony’s. Amundsen vertrok met een groot aantal sledehonden.
Amundsen heeft de Zuidpool bereikt.
De Noorse vlag is duidelijk te zien.
Ook de sledehonden waarmee Amundsen
vertrokken is, poseren mooi voor de camera.
2.2.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Toen het Britse team de Zuidpool bereikte, werden een tent en sporen van mensen en honden gevonden. Amundsen was Scott voor geweest. Alle moeite bleek voor niets. Scott had duidelijk een moeilijkere reis achter de rug. Scott’s nieuwe expeditie leek alle nodige ingrediënten voor succes te bezitten, maar kwam bedrogen uit. Ze moesten zwoegen door de Beardmore gletsjer, na hun pony’s te hebben achtergelaten. Deze bleken namelijk te zwak om vol te kunnen houden. Hoewel het er eerst goed voor de Britten uitzag, sloeg vermoeidheid toe. De teleurstelling was groot. De mannen begonnen de uitputting te voelen. Ze moesten al snel weer vertrekken: de korte zuidelijke zomer was bijna voorbij. De terugreis verliep eerst voorspoedig, totdat een hevige storm de kop opsteekt. Het gezelschap wordt overvallen door de storm en moet een kamp opslaan. Enkele leden van het Britse vertonen verschijnselen van bevriezing. Hun wollen kleding bleek niet geschikt voor extreme condities, wanneer het hard vroor. De depots met voedselvoorraden konden niet worden bereikt. In hun tent worden de mannen 8 maanden na de laatste datering (29 maart 1912) uit het dagboek van Scott gevonden. Scott had zich voorbereid op een zware en koude tocht, maar het bleek niet genoeg.
Voor Amunsden was de expeditie een overwinning. Amundsen meerde zijn schip geografisch dichter bij de Zuidpool aan dan Scott. Een nadeel hiervan was wel, dat de Noren zich bevonden in onbekend terrein. Daarentegen kon Scott de route volgen die reeds door een ander, namelijk Shackleton, in kaart was gebracht. Amundsen legde veel depots met voedselvoorraden aan, voor het begin van de zuidelijke winter. De poolwinter zorgde ervoor dat de expedities (van beide teams) moesten worden uitgesteld dot het voorjaar erop. Zodra de temperatuur weer acceptabel werd trok Amundsen er op uit met vier mannen en 52 van de beste honden. De sleeën vorderden snel over de IJsvlakte. De pool werd relatief makkelijk bereikt op 14 december en iets meer dan een maand later waren de Noren terug in hun basiskamp. Mannen en honden waren in goede gezondheid en het systeem met vooruitgeschoven depots had goed gewerkt. Amundsen’s vertrouwen in zijn honden was rijkelijk beloond.
Antartica bleek een echte hel: ontoegankelijk, ongelofelijk koud, er raasden hevige winden die vreselijke sneeuwstormen veroorzaakten.
Scott schreef in zijn dagboek: De pool was niet meer dan een ‘afschuwelijke plaats, en de gedachte, zoveel moeite te hebben gedaan om er te komen zonder de glorie de eerste te zijn, is beangstigend’.
V.l.n.r. Shackleton, Scott, Wilson
2.2.6 Werd het doel van de reis bereikt?
Het doel van de reis is bereikt door de Noren. Het team van Roald Amundsen bereikte als eerste de Zuidpool, en relatief snel ook nog. Het waren de Noren die als eerste hun vlag planten in de sneeuw van de Zuidpool. Ze keerden veilig en gezond terug. Hun vindingen hebben bijgedragen aan het verdere in kaart brengen van het laatste continent.
Ook het team van Scott bereikte uiteindelijk de Zuidpool, maar met veel moeite, en overleefde de terugreis niet. Hun documentatie is wel gevonden, en hierdoor hebben we wel baat gehad van hun informatie.
2.2.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis?
Het continent Antarctica kon verder in kaart worden gebracht. Er werden in de loop van de tijd nieuwere ontdekkingen gedaan over het ontstaan van Antarctica.
Het bestaan van Antarctica werd bevestigd. Geen mythes meer. Het mysterie raakte zo langzaam maar zeker opgelost.
Ook bracht het de nodige oproer met zich mee. Verschillende landen eisten delen van Antarctica op. Antarctica is onbewoond, op de bezoekers van de vele onderzoeksstations na. Dit verschilt per seizoen. Antarctica heeft dus ook geen vaste regering. Om toch regels vast te stellen is het Antarctisch Verdrag ontworpen. Dit regelt de internationale relaties ten aanzien van Antarctica. Toch weigeren sommige landen dit te tekenen. Door het verdrag te tekenen stemmen de landen ermee in om het gebied als wetenschappelijk reservaat met rust te laten, en accepteren zij het verbod op militaire activiteit.
3 Antwoord op de onderzoeksvraag
Wat waren de belangrijkste redenen voor het maken van ontdekkingsreizen en welke van deze redenen zien we terug in de reizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool?
Kort vat we ik belangrijkste redenen voor het maken van een ontdekkingsreis samen:
§ de menselijke nieuwsgierigheid
§ het vinden van voedsel
§ het bevorderen van handel: zoeken naar routes en nieuwe middelen om mee te handelen
§ het verspreiden van godsdienst
§ het uitbreiden van macht en grondgebied
§ uitbreiding van kennis
Als we kijken naar de reis die Columbus heeft gemaakt, zien we heel duidelijk dat er een poging werd gedaan een nieuwe handelsroute te vinden. In de 15e eeuw werd er veel handel gedreven en de concurrentie was groot. Tevens wilde Columbus de mensen laten zien dat de wereld niet rond was. Uiteindelijk leidde de expeditie tot een uitbreiding van het Portugese grondgebied. De reis van Columbus heeft zijn sporen nagelaten. In het huidige Brazilië bijvoorbeeld wordt nog altijd Portugees gesproken.
Columbus bracht vele producten mee naar Amerika, en bracht ook weer andere producten mee terug. Er is wel degelijk handel gedreven met de plaatselijke bevolking. Snellere en goedkopere handel mogelijk maken was de grote drijfveer voor Columbus om naar het westen te varen.
De reden voor Scott en Amundsen was heel anders. Begin 20e eeuw was er al veel meer bekend van de ronde aarde. Deze expedities waren dan ook bedoeld om kennis te vergaren over het nog onbekende gebied. Tevens wilden beide mannen de eer hebben het eerste op de echte Zuidpool te zijn. Er werden vele onderzoeken gedaan en vele monsters meegenomen. Uiteindelijk is Antarctica nooit bij één land gaan horen. Antarctica heeft geen vaste regering. Om toch regels vast te stellen is het Antarctisch Verdrag ontworpen. Dit regelt de internationale relaties ten aanzien van Antarctica. Toch weigeren sommige landen dit te tekenen. Door het verdrag te tekenen stemmen de landen ermee in om het gebied als wetenschappelijk reservaat met rust te laten, en accepteren zij het verbod op militaire activiteit. Op de zuidpool is een onderzoeksstation gebouwd dat de naam van beide ontdekkers draagt, het Scott-Amundsen station.
4 Bijlage
Fig. 1 Theorie van Maslow
Fig. 2 De vier reizen van Columbus. De paarse lijn geeft de besproken eerste reis aan.
Fig. 3 Op de wereldkaart van de Hollandse cartograaf Ortelius krijgt het nog onbekende Antarctica de naam "terra australis nondum cognita" (onbekend zuidland)
Fig. 4 De reizen van verschillende expeditieleiders naar Antarctica. De rood-gestippelde lijn geeft de laatste reis van Scott weer, de bruine lijn de reis van Amundsen.
5 Bronnenlijst
Boeken:
§ Ontdekkingsreizen ontdek de geschiedenis van de ontdekkingsreizen van de beschreven expedities tot de meest recente ruimtereizen - Rupert O. Matthews
§ Beroemde ontdekkingsreizigers - (vertaald vanuit engels door) Anouk van Rij
§ Atlas van de ontdekkingsreizen - onder redactie van Shona Grimbly
§ De grote ontdekkingsreizen de mens op zoek naar het onbekende - Poalo Novaresio
§ Zeevaarders en ontdekkingsreizigers van Amundsen tot Zeppelin - Fernand Salentiny
Internet:
Algemene informatie over ontdekkingsreizen:
http://www.leerkracht.nl/show?id=20882
http://geschiedenisles.web-log.nl/geschiedenisles/2004/07/de_tijd_van_de_.html
Algemene informatie over bekende ontdekkingsreizigers:
Christoffel Columbus: http://nl.wikipedia.org/wiki/Christoffel_Columbus
Vasco da Gama: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vasco_Da_Gama
Samuel de Champlain : http://nl.wikipedia.org/wiki/Samuel_de_Champlain
James Cook: http://nl.wikipedia.org/wiki/James_Cook
Ernest Shackleton: http://nl.wikipedia.org/wiki/Ernest_Shackleton
Charles Darwin: http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwin
David Livingstone : http://nl.wikipedia.org/wiki/David_Livingstone
Henry Morton Stanley: http://nl.wikipedia.org/wiki/Henry_Morton_Stanley
Alexander von Humboldt:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Alexander_von_Humboldt
Sven Hedin: http://nl.wikipedia.org/wiki/Sven_Hedin
Heinrich Barth: http://nl.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Barth
Willem Barentsz: (beeldmateriaal)
http://beeldbank.schooltv.nl/oneclip.jsp?id=1800
http://beeldbank.schooltv.nl/oneclip.jsp?id=1802#
Christoffel Colombus: (beeldmateriaal)
http://beeldbank.schooltv.nl/hi/index.jsp?povo=vo#c=2110,t=2046,s=2606,u=1970
http://beeldbank.schooltv.nl/hi/index.jsp?povo=vo#c=2110,t=2046,s=2606,u=1972
Portugese ontdekkingsreizigers:
http://www.1world2travel.com/print.php?articleID=1925
Oudheid:
http://nefertiti.iwebland.com/timelines/topics/exploration.htm
http://www.maat-ka-ra.de/english/punt/puntlage.htm
http://www.homestead.com/wysinger/punt.html
http://www.ancient-egypt.org/index.html
http://www.discoverychannel.nl/egypte/_home/index.shtml
Ontstaan van de handel:
http://albeda.i-concept.nl/ihgh/bestanden/Orientatie%20handel.htm
Algemene informatie over Antarctica en de Zuidpool
http://nl.wikipedia.org/wiki/Antarctica
http://www.hetlaatstecontinent.be
http://nl.wikipedia.org/wiki/Antarctisch_Verdrag
Algemene informatie over kaarten:
http://www.nationalgeographic.com
http://www.only-maps.com
6 Logboek
datum
Tijdsduur
plaats
verrichte werkzaamheden
opmerkingen
Begin schooljaar
1.5 uur
School
Informatie over PWS gekregen
Niet van toepassing
Begin oktober
3 uur
nvt
nvt
Thuis
Nagedacht over mogelijke onderwerpen, thema’s enz. Informatie gezocht om te kijken of er over mijn onderwerpen wel wat te vinden en te vertellen was.
10 oktober?
10 min
School
Korte bespringen met mevrouw F. over het onderwerp en de mogelijkheden daarmee.
14 oktober
Gehele middag
Thuis
Info opgezocht over Columbus en Zuidpool
Sites gevonden
21 oktober
Gehele middag
Thuis
Informatie over verschillende ontdekkers opgezocht, even naar de bibliotheek geweest, maar niks gevonden.
Niks gevonden bij de bieb, moet nog een keer.
24 oktober
2 uur
Bieb Uithoorn
Gezocht naar boeken en in gelezen
3 boeken aanwezig
27 oktober
Gehele middag
Thuis en bieb
Uit zinvolle biebboeken info gesorteerd, nog 2 boeken gehuurd, begin gemaakt met verslag op computer
Indeling maken blijkt moeilijker dan verwacht
18 december
Gehele middag
Thuis
Hoofd en deelvragen gemaakt, informatie gesorteerd, begin
van verslag gemaakt
Geen.
12 januari
Halve middag
Thuis
Verder gegaan met het PWS.
Het kost meer tijd dan verwacht.
1 februari
2 uur
Thuis
Veel aan het verhaal gewerkt, nog wat extra info over ontdekkingsreizigers opgezocht
Eindelijk weer wat vordering gemaakt.
6 februari
27 februari
14 maart
Vanaf 14 maart:
28 maart
Hele middag
Half uur
Hele middag
Een aantal keer in de les
Uurtje
Thuis
Thuis
Thuis
School
Thuis
Plaatjes gezocht, veel aan het verhaal gewerkt, begonnen met een power point.
Nog meer plaatjes gezocht.
Laatste informatie bewerkt, verhaal grotendeels afgerond, power point weggegooid (zie opmerkingen), plaatjes toegevoegd in verhaal.
Afspraak geprobeerd te maken voor het PWS. Dit mislukt, mede door mijn eigen vergeetachtigheid steeds.
Profielwerkstuk af.
Geen.
Geen.
Powerpoint weggegooid, teveel extra werk terwijl PWS al best lang is. Computer had problemen met de Power point.
Ik maak me zorgen om mijn PWS afspraak.
PWS af, nu nog laten zien aan mevrouw F.
7 Reflectie
Dit profielwerkstuk is een project geweest met veel goede maar ook minder goede dingen. Ik heb actief gezocht naar informatie, deze verwerkt en het om weten te zetten naar een uiteindelijk werkstuk. Dit klinkt simpeler dan het in werkelijkheid was. Het kost enorm veel tijd, moeite en het gaat vanzelf verbazen hoeveel nutteloze informatie er op internet staat. Als ik zo teruglees zie ik dat het best mooi is geworden, maar zie ik ook duidelijk dat ik de laatste maanden vrij weinig tijd heb besteed aan het PWS, in vergelijking met aan het begin van het jaar. Het kostte me veel moeite en het inleveren ervan was nog een apart probleem. Toch ben ik, ondanks dat ik heel blij ben dat het af is, blij dat het is geworden wat het is. Ik heb er veel tijd aan besteed en ik hoop dat u het net zo goed gelukt vindt als ik dat vind.
Stephan
twee totaal verschillende tijden,
twee totaal verschillende achtergronden…
De ontdekkingsreizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool vergeleken.
Stephan V
Mevrouw A. F.
2007 - 2008
Inhoudsopgave
Voorblad 1
Inhoudsopgave 2
Voorwoord 3
Inleiding 4
1 Antwoord op de algemene deelvragen 5
1.1. Wat zijn de aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen? 5
1.2. In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie? 6
2.1 De reis van Columbus naar Amerika 8
2.1.1 Wat was het doel van de reis? 9
2.1.2 Wat was de verwachting van de reis? 9
2.1.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald? 9
2.1.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis? 10
2.1.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit? 10
2.1.6 Werd het doel van de reis bereikt? 10
2.1.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis? 11
2.2 De reis van Roald Amundsen en Robert Falcon Scott naar de Zuidpool 12
2.2.1 Wat was het doel van de reis? 13
2.2.2 Wat was de verwachting van de reis? 13
2.2.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald? 13
2.2.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis? 14
2.2.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit? 14
2.2.6 Werd het doel van de reis bereikt? 15
3 Antwoord op de onderzoeksvraag 16
4 Bijlage 17
5 Bronnenlijst 19
6 Logboek 20
7 Reflectie 21
[b]Voorwoord[/b]
Ik heb veel nagedacht over het onderwerp voor mijn profielwerkstuk. Uiteindelijk is het ‘ontdekkingsreizen’ geworden. De reden dat ik dit onderwerp heb gekozen is dat het zowel een goed aardrijkskundig als geschiedkundig onderwerp is, precies de vakken die ik het liefst wilde. Zonder de vele ontdekkingsreizen die hebben plaatsgevonden zou de wereld er misschien wel niet uitzien zoals deze nu doet.
[b]Inleiding[/b]
De onderzoeksvraag die ik in dit verslag uitwerk is:
Wat waren de belangrijkste redenen voor het maken van ontdekkingsreizen en welke van deze redenen zien we terug in de reizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool?
De deelvragen zijn verdeeld in 2 groepen:
Inleidende vragen over het onderwerp:
In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie?
Wat zijn aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen?
Verdieping op 2 belangrijke ontdekkingsreizen:
Wat was het doel van de reis?
Wat was de verwachting van de reis?
Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers?
Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Werd het doel van de reis bereikt?
Wat waren de effecten/gevolgen van de ontdekkingsreizen?
Aan de hand van vele boeken en internetsites die ik heb geraadpleegd, is het me gelukt veel informatie over dit onderwerp te vinden. Deze informatie heb ik gesorteerd, en ingedeeld in verschillende hoofdstukken.
Twee totaal verschillende reizen, in twee totaal verschillende tijden, met twee totaal verschillende achtergronden…
1.1. Wat zijn de aanleidingen tot het maken van ontdekkingsreizen?
Al rond 2750 v. Chr. voeren de Egyptenaren met hun papyrusboten op zoek naar kruiden, kostbare stenen en andere kostbaarheden. In de zevende eeuw v. Chr. voeren Phoenicische kooplui de Middellandse Zee, Atlantische Oceaan en Afrikaanse kust af, op zoek naar kansen om hun enorm economisch imperium te vergroten. De Grieken breidden hun kennis van aardrijkskunde uit door Engeland en India aan hun kaarten toe te voegen, door zowel militaire overwinningen als handelsexpedities. Lang voordat Europeanenhun aanwezigheid in Azië lieten weten, wisten Arabische reizigers veel over het gebied. Polynesische zeevaarders onderzochten eilanden in de Stille Zuidzee, met eigen traditionele middelen van navigatie vóór de tijd van geregistreerde geschiedenis.
De eerste en beste reden om iets te willen ontdekken of uit te zoeken, is de menselijke nieuwsgierigheid. Je zou het ook wel ‘zucht naar avontuur’ kunnen noemen.
Waarschijnlijk was het vinden van voedsel één van de belangrijkste redenen voor het maken van de vroegere ontdekkingsreizen. Zowel de natuur als het klimaat veranderen en daardoor kon de mens niet altijd lang op één plek blijven. Neem bijvoorbeeld de watervoorziening. Als het water op was, werd het weer tijd om te vertrekken.
Dit maakte sommige ontdekkingsreizen puur noodzakelijk.
Er werden expedities georganiseerd om het tekort van materialen voor onder andere de bouw van huizen aan te vullen. Er werden nieuwe plekken gezocht om deze materialen vandaan te halen.
Ieder mens heeft basisbehoeften waarin moet worden voorzien. Is aan deze behoeften voldaan, dan streven we naar behoeften die verder gaan dan de basisbehoeften. Mensen gaan meer zorg aan zichzelf besteden. Zie bijlage, figuur 1. Als de welvaart stijgt, wordt de vraag naar goederen groter. Mensen gingen producten met elkaar ruilen. Er ontstond ruilhandel. De ontwikkeling van de handel kwam pas goed op gang toen men in contact kwam met andere volken, en hun materialen, grondstoffen en goederen.
Nog een reden dus, om op ontdekkingsreis te gaan: zoeken naar kostbare grondstoffen en edelmetalen, om zo handel te kunnen drijven en de concurrentiepositie van het land te versterken.
Sommige mensen voelden zich geroepen hun godsdienst te verspreiden. Dit gebeurde in de Oudheid al. Als een gebied werd veroverd, werd het vaak de religie van de veroveraar opgelegd. Ook namen volken geloofsovertuigingen van elkaar over. Zo zijn ook vele nieuwere godsdiensten ontstaan. De dreigende concurrentie van de Islam zorgde ervoor dat deze mensen overal op aarde waar ze kwamen mensen te bekeren tot het christelijke geloof. Ook moedigde het Christelijke geloof reizen van priesters en monniken aan.
Ook ging men op ontdekkingsreis puur voor de faam en de glorie. Grote ontdekkers genoten veel aanzien. Dit leidde tot een andere reden voor het organiseren van een expeditie: het vinden van nog te veroveren grondgebied. Vele ontdekkingsreizigers maakten in naam van hun leider aanspraak op het gebied waar de expeditie naartoe leidde. Soms ging dit gepaard met militaire overwinningen, maar indien het gebied nog onbewoond was niet. Soms stond het uitbreiden van macht centraal.
Tot slot is er nog de reden van het willen uitbreiden van kennis. Het willen weten van andere werelddelen, andere natuur en ander cultuur. Het uitbreiden van topografische kaarten.
1.2. In welke periode vonden veel ontdekkingsreizen plaats en door wie?
Enkele reizen in de Oudheid, de eerste ontdekkingsreizen
Lang voordat Europeanen begonnen ontdekkingsreizen te maken in de 15e en 16e eeuw was hun kennis van andere culturen beperkt en vaak tweedehands. Vele andere zeevarende culturen uit de Oudheid hadden echter een rijkdom aan informatie over wereldaardrijkskunde en cultuur verzameld. De meeste informatie werd verzameld door handelaren die handelsroutes zochten, of koningen die nog te veroveren grondgebied zochten.
De Phoenciërs
Het rijk Phoenicië, ook wel Fenicië, werd bewoond door de Phoeniciërs, een naam die hen werd toebedeeld door de Grieken in de 9e eeuw voor Christus. Het gebied strekte zich uit over een gebied aan de oostelijke kusten van de Middellandse Zee, waar het huidige Libanon ligt.
Het volk bestond uit een mengeling van nomaden en kustvissers. In de Bijbel komen de Phoeniciërs al voor: de Kanaänieten. K’na’an betekend in het Hebreeuws purperland. Ook het woord Feniciërs is afgeleid van de woorden Foinikia en Foinix: purper in het Grieks.
Daarmee komen we bij één van de belangrijkste bezigheden van de Phoeniciërs: het handelen in purper, een verfstof. Tegen de 12e eeuw v. Chr. stonden de Phoeniciërs bekend als de beste zeilers van de Mediterranen. Ze bezaten grote kennis van de wind en stromingen. Ze voeren de Middellandse Zee af op zoek naar nieuw handelswaar en om koloniën te stichten. Ook voeren de Phoeniciërs door de Straat van Gibraltar.
De Egyptenaren ondernamen grote tochten al zeer vroeg, hoewel ze conservatief waren en hun manier van leven maar langzaam veranderde in de loop van duizenden jaren. Rond 2270 v. Chr. werden er al materialen geëxporteerd uit Nubië, onder leiding van regeringsbeambte Herkhuf. Na deze reis waren de Egyptenaren eeuwenlang tevreden met de winning van goud en steen uit het gebied.
In Egypte was de vraag naar zeldzame producten hoog. Men wilde bijvoorbeeld graag goud en mirre hebben, en deze producten waren alleen verkrijgbaar in andere gebieden. Schepen werden in Egypte wel gebruikt om dingen van plaats naar plaats te vervoeren, bijvoorbeeld de stenen voor de piramides. De meest gebruikte manier om je te vervoeren was te voet. Kanalen die werden aangelegd werden overgestoken met veerbootjes. Het maken van complete ontdekkingsreizen met boten was nieuw. Egyptenaren toonden weinig enthousiasme voor de zeevaart. De zeeschepen van de Egyptenaren waren ook aanzienlijk slechter dan die van andere volken uit die tijd.
Een uitzondering was de expeditie van koningin Hatshepsut in 1492 v. Chr. naar het land Punt. De precieze plek van dit land is onbekend, waarschijnlijk lag het op de plek van het huidige Somalië, of op een andere plek aan de oostkust van Afrika. De Egyptenaren vonden het zo ver, dat het volgens volksverhalen een land van magie en wonderen was. Het doel van de reis was het verkrijgen van goud, ivoor, ebbenhout, maar vooral ook wierookhars en mirre.
De Middeleeuwen
De Vikingen
In de 8e tot de 12 eeuw werd Europa vrijwel voortdurend bedreigd door de invallen van de meedogenloze Vikingen. Boten vol Vikingen verlieten hun Scandinavische vaderland op rooftocht en ontdekkingsreis en plunderden en verwoestten de ongelukkige steden die ze aantroffen. Sommigen wilden alleen maar buit vergaren, anderen wilden nieuw landbouwgrond vinden, omdat dit schaarser werd in Scandinavië. Erik de Rode moest Noorwegen verlaten wegens moord, en vestigde zich in IJsland na daar weer een moord te hebben gepleegd, verliet hij IJsland en voer westwaarts, waar hij land vond. Dit noemde hij Groenland, om de indruk van ene vruchtbaar land te wekken en zo mensen over te halen mee te gaan en zich hier te vestigen. Zoon, Leif Erikson verliet Groenland in 1001 en ontdekte waarschijnlijk Newfoundland, wat hij destijds Vinland noemde. Voor Columbus aankwam in Amerika waren de Vikingen alweer vertrokken, waarschijnlijk door onenigheid met de Indianen.
15e eeuw: de eeuw van de ontdekkingen
In de 15e eeuw vonden vele ontdekkingsreizen plaats. Men wilde nieuwe handelsroutes vinden naar de specerijeneilanden in het oosten. Zonder zeekaarten en met beperkte navigatiemiddelen trokken de ontdekkers er op uit. Sommigen kwamen om, anderen werden beroemd. Koningen van Portugal financierden reizen rond de Kaap de Goede Hoop en dit leidde tot nieuwe routes naar India, China en de specerijeneilanden. Bekende zeevaarders als Hendrik de Zeevaarder en Bartolomeus Diaz voeren langs de kust van Afrika en Vasco da Gama voltooide de reis door te varen naar India.
Een andere grote reis was die van de Genuees Christoffel Columbus (in dienst van Spanje) naar Amerika. Na Columbus voeren nog vele ontdekkers uit verschillende landen naar Amerika.
De Portugezen vestigden een enorm handelsrijk in Azië. Ook Spanje wenste zich een groot handelsimperium, wat leidde tot een reis om de wereld door de Portugees Fernão de Magelhães in opdracht van Spanje.
Ook andere landen zochten naar routes naar de nieuwe werelden. Zo ook de Engelsen, gevolgd door de Nederlanders. Vele Engelsen zochten naar de noordwestelijke doorvaart naar Azië, terwijl Nederlandse ontdekkingsreizigers als Willem Barentsz zochten naar de noordoostelijke doorvaart.
17e en 18e eeuw
Noord-Amerika werd verder in kaart gebracht. Ontdekkers als Frémont trokken het binnenland in en brachten vele nieuwe stukken in kaart. De Engelsen en Fransen reisden vooral door het noorden, de Spanjaarden reisden wat zuidelijker.
Australië wordt ontdekt door Willem Janszoon. Ook ontdekkingsreizigers als Abel Tasman en James Cook voeren naar Australië.
19e eeuw
Ook de binnenlanden van Zuid-Amerika en Azië worden verder ontdekt en in kaart gebracht. Het zou tot aan het einde van de 19e eeuw duren voor Afrika beter in kaart werd gebracht. Voornamelijk omdat het zo’n gevaarlijk gebied was. Tropische ziekten konden ene Europeaan in een paar dagen doden. Afrikaanse stammen, die zich in het nauw gedreven voelden, waren zeer gevaarlijk en oorlogslustig. Hiervoor werd het dan ook ‘het Zwarte Continent’ genoemd.
20e eeuw
2 Antwoord op de verdiepende deelvragen
2.1 De reis van Columbus naar Amerika
De ‘ontdekking’ van Amerika door Columbus is een van de beroemdste ontdekkingsreizen uit de geschiedenis. Maar eigenlijk was hij op weg gegaan om een nieuwe zeeroute naar Azië te ontdekken. Toen hij op 12 oktober 1492 een eilandje zag, meende hij dat hij vlak voor de Aziatische kust was. Maar hij was op de Bahama’s, zo’n 13600 km ten oosten van zijn reisdoel.
Hoe kon hij nu zo’n fout maken? Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten wij zijn achtergrond en de tijd waarin hij leefde begrijpen.
Columbus heeft op een harde manier leren varen, in dienst van harde leermeesters (namelijk piraten), op schepen in ruwe zeeën.
Tijdens zijn leven zijn geen afbeeldingen van zijn leven bekend. Dit portret, dat in de zestiende eeuw door Sebastiano del Piombo werd geschilderd, wordt beschouwd als waarschijnlijk het best gelijkende.
Eerste reis
Columbus kreeg drie schepen tot zijn beschikking: de karvelen Pinta, Niña, en het vlaggenschip de kraak Santa María. Op 17 augustus vertrok Columbus uit de haven van Palos, bij Cádiz, met 90 man.
Hoewel Columbus de dateringen en afgelegde afstanden nauwgezet noteerde, loog hij over de informatie tegenover zijn bemanning. Omdat deze bang waren van de wereld af te varen, loog hij over de afgelegde afstanden.
Op 12 oktober 1492 kwam er land in zicht. De eerste die het zag was een matroos genaamd Rodigro, maar Columbus beweerde zelf een avond eerder al een licht te hebben gezien, en streek zelf de eer plus een levenslang jaargeld van 10000 maravedí's op.
Columbus dacht dat hij in India was en noemde de inwoners Indianen. Het eiland noemde hij San Salvador, en door de lokale indianen werd het Guanahaní genoemd, de huidige Bahamas. Hij nam enkele inwoners aan boord, die hem hun kanoroutes lieten zien. Dit bracht Columbus naar Cuba. De woorden die hij de inheemse bevolking uit hoorde spreken, verwarde hij met Aziatische landen en plaatsnamen. Zo hoorde hij op Cuba het woord ‘cubanacaan’ en dacht dat het verwees naar de grote Khan, die volgens Marco Polo heerser van China was. Columbus dacht dat dit het vasteland van Azië was. Zie bijlage, figuur 2.
Verdere eilanden die hij bezocht noemde hij Santa María de la Concepción (Crooked-Acklins Island), Ferdinanda (Long Island), Isabella (Fortune Island) en de Islas de Arena (Sand Islands).
Hierna zette Columbus koers naar het oosten en ontdekte Hispaniola. Op kerstavond leed de Santa María schipbreuk. Hij werd hier ontvangen door het opperhoofd Guacanagari, die hem toestond er een nederzetting te stichten, die hij La Navidad noemde. Dit was, afgezien de nederzettingen van de Vikingen, de eerste Europese nederzetting op de Nieuwe Wereld. Korte tijd later kwam hij bij toeval Pinzón weer tegen, en voer terug naar Europa.
Op de terugreis, met de Niña, kwam hij in een tropische storm terecht en hij verloor de Pinta opnieuw uit het zicht. Columbus en de bemanning vreesden het niet te overleven, maar wisten de Azoren te bereiken. Op 4 maart 1493 bereikte hij Lissabon, van waaruit hij koers zette naar de Spaanse koningen in Barcelona.
2.1.1 Wat was het doel van de reis?
Het doel van de reis van Columbus was om India te bereiken door naar het westen te varen. Hij poogde iets wat nog nooit iemand geprobeerd had. Het was een zeer gevaarlijke tocht, want hij wist niet zeker wat hem te wachten stond. Columbus had van de koningin van Spanje, Isabella, toestemming gekregen om de reis te maken. Iets wat hem in Italië en Portugal niet gelukt was.
Iemand die een rechtstreekse route naar Azië vond, kon onder de normale prijzen gaan zitten en zo enorme winst maken. In die tijd werd er namelijk steeds doorverhandeld, waardoor prijzen van specerijen erg hoog waren.
2.1.2 Wat was de verwachting van de reis?
Columbus die zijn plannen voorlegd aan Isabella en Ferdinand
Columbus voer voor het eerst in de geschiedenis naar het westen. Hij wist niet goed wat hij kon verwachten.
Hij dacht dat het niet al te ver varen was. Tijdens een reis langs de West-Afrikaanse kust deed hij metingen aan de hand van de stand van de zon. Hij wist door een Arabische berekening dat één breedtegraag aan de evenaar gelijk stond aan 90 km, maar hij realiseerde zicht echter niet dat dit gebaseerd was op Arabische mijlen, die langer zijn dan de Europese.
2.1.3 Wat was het wereldbeeld van de ontdekkers en hoe was dit bepaald?
Mensen in de tijd van Columbus dachten haast allemaal dat de aarde plat was. Er heerste een mythe dat wie te ver naar het verste punt van de aarde zou gaan, van de aarde zou vallen. Hierdoor durfden veel mensen deze reis niet aan. Columbus heeft bewezen dat dit punt niet bestond, simpelweg door verder dan dit verste punt te varen. Columbus dacht trouwens ook dat de aarde een kwart keer zo klein als dat hij echt is. Dit was een enorme fout van hem, maar we mogen hem er dankbaar voor zijn. Als hij namelijk de echte omvang van de aarde had geweten, had hij waarschijnlijk de reis niet aangedurfd, aangezien deze veel te lang was om echt India te bereiken.
In de tijd van Columbus gingen de Middeleeuwen, een donkere tijd, over in de Nieuwe Tijd, een tijd met voorspoed en goede kansen, dus een periode van verandering. Nu wordt vaak de dag dat Columbus voet aan wal zette gebruikt om de overgang aan te geven van de Middeleeuwen naar de Nieuwe Tijd.
2.1.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
De zeilschepen van die tijd waren natuurlijk primitief in vergelijking met de zeilschepen van tegenwoordig. Toch wist Columbus zich prima te redden met het materiaal dat hij ter beschikking had. Hij kreeg van koningin Isabella van Spanje drie schepen mee en negentig man bemanning mee. Deze waren hoofdzakelijk gevangenen die veroordeeld waren. Ze werden voor de keuze gesteld: óf in de gevangenis blijven en hoogstwaarschijnlijk daar sterven, óf met Columbus mee met de reis. Met hen was afgesproken dat als ze mee zouden gaan en het overleven, dat ze dan op vrije voet gesteld werden. Ook dit was zeer riskant, aangezien, zoals hierboven beschreven, de meeste mensen dachten dat de aarde plat was en dat ze er af zouden vallen. Dit leverde automatisch de dood op. Toch kozen de meeste gevangenen voor het avontuur.
Een wereldkaart van de Genuees Paolo dal Posso Toscanelli uit 1457. Op grond van dit soort kaarten en de algemeen gangbare theorie dat de wereld een bolvorm heeft, begon Columbus zijn reis naar Indië via het westen.
2.1.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Ja en nee. Aan de ene kant wist Columbus niet beter toen hij dacht dat hij India had bereikt. Dus je zou kunnen stellen dat in die tijd de verwachting absoluut uit was gekomen. Hij werd namelijk als een held ontvangen bij thuiskomst. Aan de andere kant, zoals we nu weten, is het Columbus helemaal niet gelukt om India te bereiken met zijn reis. Dus kort samengevat: in de tijd van Columbus is de verwachting uitgekomen, maar nu we beter weten kan je zeggen dat de verwachting niet is uitgekomen.
2.1.6 Werd het doel van de reis bereikt?
Ja, vanwege de gedachte dat India was bereikt. Er werden nieuwe vondsten in het nieuwe land gedaan en Columbus kwam met veel goederen terug.
Maar eigenlijk is het doel van de reis niet bereikt. Met de kennis die we nu hebben, weten wij dat het land waar Columbus aankwam het huidige Amerika is. Columbus vond geen alternatieve route naar Azië.
Waar Columbus en zijn bemanning wel in zijn geslaagd, is het overleven van deze gevaarlijke reis, terwijl er toch behoorlijk wat riskante factoren waren, zoals zware winden en een eventuele vijandige begroeting van de inheemse bevolking.
2.1.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis?
De gevolgen van deze reizen waren best groot: het katholicisme werd geïntroduceerd in Amerika, mensen wisten nu ineens allemaal dat de aarde rond was.
Een nadelig gevolg was de overdracht van Europese ziekten, waar de inheemse bevolking niet tegen bestand was.
Door de vondst van Columbus werd bevestigd dat de aarde toch echt niet plat was, maar rond. Columbus was een inspiratiebron voor andere ontdekkingsreizigers. Er werden meer expedities naar Amerika georganiseerd en er is wel degelijk een doorgang naar Azië gevonden: denk aan het Panama-kanaal. Zeelieden kregen een meer uitgebreidere kennis van de wereldkaart. Ze wisten nu immers waar het veilig was om te varen en waar niet.
Over het algemeen heeft de ontdekking van Amerika meer goeds dan slechts gebracht, dus mogen we stellen dat het niet allemaal voor niets is geweest. We kunnen Amerika immers nu niet meer weg denken in de wereld van 2006.
van de vier koninkrijken van Spanje: Castille, Leon, Aragon en Navarre.
2.2 De reis van Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool
De naam Antarctica is afkomstig van de Grieken. Enkele Griekse wetenschappers waren ervan overtuigd dat de aarde rond was en zodoende uit een noordelijk en zuidelijk halfrond bestond. Volgens Aristoteles (384-322 v. Chr.) was de natuur symmetrisch opgebouwd. Als er in het noorden van de wereld een koude zone bestaat, dan zou er in het zuiden van de wereld ook een koude zone moeten bestaan. De noordpool bevindt zich onder het sterrenbeeld van de beer (in het Grieks: ‘arktos’). De vertaling van het woord ‘Antarctica’ is dan ook: tegenover de beer.
Enkele honderden jaren later werd dit beeld alweer aangepast met de gedachten van de Griekse aardrijkskundige Claudius Ptolemaeus (87-150 n. Chr.) In zijn Geographia schreef hij over een groot land dat Azië met Afrika verbond en zich uitstrekte aan de onderkant van de wereld. Dit nog onbekende land noemde hij Terra Australia Incognita: Onbekend Zuidland. Zie bijlage, figuur 3. Koud was het er volgens hem niet, er zouden mensen leven in grote rijkdom. Het grote probleem was echter de grote cirkel van vuur die dit land volgens Ptolemaeus zou omringen.
In de Middeleeuwen werd dit idee weer van de hand gedaan. De aarde was plat, dus kon er niemand aan de andere kant leven en mensen zouden simpelweg van de aarde afdonderen. Bovendien verklaarde men de woorden van Ptolemaeus godlasterend. Als er een vuurcirkel zou zijn en er zouden mensen leven aan de andere kant, dan zouden deze mensen immers niet van Adam en Eva af kunnen stammen?
Wanneer zeelui zuidelijker gaan varen en men ontdekt dat de aarde wel degelijk rond is, worden er reizen naar het zuiden van de wereld gemaakt.
De Noor Roald Amundsen
De Brit Robert Falcon Scott
Antarctica zelf moest nog in kaart gebracht worden. Een aantal ontdekkers had al delen van het nieuwe continent bezocht, maar er was nog niemand in geslaagd daadwerkelijk de pool te bereiken. De race om de polen begon met de voorbereidingen van Robert Falcon Scott. De Brit was al eerder richting de Zuidpool getrokken in 1901, maar besloot rechtsomkeert te maken toen ze 82°17' zuiderbreedte bereikt hadden. Zijn twee metgezellen waren er te erg aan toe en hij wou hun leven niet op het spel zetten.
Na de mislukte Discovery-expeditie was Robert Falcon Scott vastbesloten een nieuwe poging te wagen om als eerste op de geografische zuidpool te staan. Maar toen de Terra Nova in het Australische Melbourne een tussenstop maakte, ontving Scott een telegram van Roald Amundsen. Geheel onverwacht was ook de Noor van plan naar de pool te trekken.
Op 14 december 1911 bereikt Amundsen de Zuidpool. Hij had zijn schip geografisch dichter bij de Zuidpool aangemeerd dan Scott. Een nadeel hiervan was wel, dat de Noren zich bevonden in onbekend terrein. Toch was hij relatief snel. Zijn sleeën verplaatsten zich snel over de IJsvlakte, terwijl Scott moesten zwoegen om door een aantal gletsjers te komen. Na zijn vlag te hebben gepland en een bericht te hebben achtergelaten voor Scott, vertrok Amundsen terug naar het basiskamp. Zie bijlage, figuur 4.
Op 16 januari 1912 zag Bowers in de verte iets zwarts fladderen. Het bleek een vlag te zij. Dit kon maar een ding betekenen: Amundsen had als eerste de geografische zuidpool bereikt. Op 17 januari bereikt ook Scott de pool. De teleurstelling van Amundsen’s overwinning is groot en de expeditieleden zijn uitgeput. Op hun terugreis worden ze overvallen door een storm, waardoor ze niet meer naar hun depots met voedsel terug kunnen keren.
Maanden later worden Scott zijn 2 overgebleven metgezellen dood aangetroffen in een tent in de sneeuw. Ze blijken te zijn overleden in maart 1912.
2.2.1 Wat was het doel van de reis?
Het doel van Scott en Amundsen was de Zuidpool als eerste te bereiken. Beide groepen wilden als eerste hun nationale vlag planten op de Zuidpool. Antarctica werd stukje bij beetje ontdekt door vele ontdekkingsreizigers van veel verschillende nationaliteiten, maar niemand was nog echt op de zuidelijke pool geweest.
Beide partijen wilden Antarctica verder in kaart brengen en het gebied onderzoeken. Ook wilden ze wetenschappelijke gegevens verzamelen.
De expedities werden grondig georganiseerd. Een verschil tussen de expedities is dat Amundsen in eerste instantie niet van plan was naar de zuidelijke, maar naar de noordelijke pool te gaan.
2.2.2 Wat was de verwachting van de reis?
De teams wisten niet goed wat ze moesten verwachten. Uiteraard wisten ze dat het zeer koud was in Antarctica. Toch was Antarctica een raadsel.
Scott en Amundsen bereidden zich voor op een zware tocht, en troffen daarvoor de nodige maatregelen. Beiden hadden dezelfde achtergrond wat betreft ervaring, maar hun methoden stonden diametraal tegen over elkaar. Roald Amundsen hechtte veel waarde aan sledehonden met hun buitengewone kracht. Robert Falcon Scott stelde zijn vertrouwen in Siberische pony’s en menselijke wilskracht.
Scott verwachtte niet dat Amundsen hem zou volgen. Hij was al lang bezig met de voorbereidingen van zijn reis, en was ook al eerder op Antarctica geweest. Toen faalde hij erin de Zuidpool te bereiken. Hij dacht waarschijnlijk dat hij daadwerkelijk de eerste was de Zuidpool te bereiken.
Amundsen en Scott leefden beiden aan het einde van de 19e en aan het begin van de 20e eeuw. Met de komst van de revolutietheorie van Charles Darwin ging men niet meer standaard uit van God als Schepper van de Wereld. Het team van Scott verzamelde ook een aantal fossielen.
2.2.4 Welke (navigatie-)middelen werden gebruikt tijdens de reis?
Begin 20e eeuw was er grote vooruitgang geboekt met de navigatiemiddelen. Kompassen werden verbeterd en aangepast, zodat deze minder gestoord werden door ijzeren voorwerpen en plaatselijke afwijkingen in het aardmagnetisch veld.
Er werd gebruik gemaakt van sterren, om de positie te bepalen.
Voor plaatsbepaling op zee mat men de breedte (afstand tot evenaar, of tot pool), en de afstand tot de thuishaven of een ander vast punt in oost-westelijke richting (de lengte). Beide worden in graden uitgedrukt, niet in kilometers of mijlen.
Met boten werd Antarctica bereikt, en vervolgens trok Scott verder met gemotoriseerde sleeën, die het helaas vrijwel meteen begaven, en Siberische pony’s. Amundsen vertrok met een groot aantal sledehonden.
Amundsen heeft de Zuidpool bereikt.
De Noorse vlag is duidelijk te zien.
Ook de sledehonden waarmee Amundsen
vertrokken is, poseren mooi voor de camera.
2.2.5 Kwam de verwachting van de reizigers uit?
Toen het Britse team de Zuidpool bereikte, werden een tent en sporen van mensen en honden gevonden. Amundsen was Scott voor geweest. Alle moeite bleek voor niets. Scott had duidelijk een moeilijkere reis achter de rug. Scott’s nieuwe expeditie leek alle nodige ingrediënten voor succes te bezitten, maar kwam bedrogen uit. Ze moesten zwoegen door de Beardmore gletsjer, na hun pony’s te hebben achtergelaten. Deze bleken namelijk te zwak om vol te kunnen houden. Hoewel het er eerst goed voor de Britten uitzag, sloeg vermoeidheid toe. De teleurstelling was groot. De mannen begonnen de uitputting te voelen. Ze moesten al snel weer vertrekken: de korte zuidelijke zomer was bijna voorbij. De terugreis verliep eerst voorspoedig, totdat een hevige storm de kop opsteekt. Het gezelschap wordt overvallen door de storm en moet een kamp opslaan. Enkele leden van het Britse vertonen verschijnselen van bevriezing. Hun wollen kleding bleek niet geschikt voor extreme condities, wanneer het hard vroor. De depots met voedselvoorraden konden niet worden bereikt. In hun tent worden de mannen 8 maanden na de laatste datering (29 maart 1912) uit het dagboek van Scott gevonden. Scott had zich voorbereid op een zware en koude tocht, maar het bleek niet genoeg.
Voor Amunsden was de expeditie een overwinning. Amundsen meerde zijn schip geografisch dichter bij de Zuidpool aan dan Scott. Een nadeel hiervan was wel, dat de Noren zich bevonden in onbekend terrein. Daarentegen kon Scott de route volgen die reeds door een ander, namelijk Shackleton, in kaart was gebracht. Amundsen legde veel depots met voedselvoorraden aan, voor het begin van de zuidelijke winter. De poolwinter zorgde ervoor dat de expedities (van beide teams) moesten worden uitgesteld dot het voorjaar erop. Zodra de temperatuur weer acceptabel werd trok Amundsen er op uit met vier mannen en 52 van de beste honden. De sleeën vorderden snel over de IJsvlakte. De pool werd relatief makkelijk bereikt op 14 december en iets meer dan een maand later waren de Noren terug in hun basiskamp. Mannen en honden waren in goede gezondheid en het systeem met vooruitgeschoven depots had goed gewerkt. Amundsen’s vertrouwen in zijn honden was rijkelijk beloond.
Scott schreef in zijn dagboek: De pool was niet meer dan een ‘afschuwelijke plaats, en de gedachte, zoveel moeite te hebben gedaan om er te komen zonder de glorie de eerste te zijn, is beangstigend’.
V.l.n.r. Shackleton, Scott, Wilson
2.2.6 Werd het doel van de reis bereikt?
Het doel van de reis is bereikt door de Noren. Het team van Roald Amundsen bereikte als eerste de Zuidpool, en relatief snel ook nog. Het waren de Noren die als eerste hun vlag planten in de sneeuw van de Zuidpool. Ze keerden veilig en gezond terug. Hun vindingen hebben bijgedragen aan het verdere in kaart brengen van het laatste continent.
Ook het team van Scott bereikte uiteindelijk de Zuidpool, maar met veel moeite, en overleefde de terugreis niet. Hun documentatie is wel gevonden, en hierdoor hebben we wel baat gehad van hun informatie.
2.2.7 Wat waren de effecten/gevolgen van de reis?
Het continent Antarctica kon verder in kaart worden gebracht. Er werden in de loop van de tijd nieuwere ontdekkingen gedaan over het ontstaan van Antarctica.
Het bestaan van Antarctica werd bevestigd. Geen mythes meer. Het mysterie raakte zo langzaam maar zeker opgelost.
Ook bracht het de nodige oproer met zich mee. Verschillende landen eisten delen van Antarctica op. Antarctica is onbewoond, op de bezoekers van de vele onderzoeksstations na. Dit verschilt per seizoen. Antarctica heeft dus ook geen vaste regering. Om toch regels vast te stellen is het Antarctisch Verdrag ontworpen. Dit regelt de internationale relaties ten aanzien van Antarctica. Toch weigeren sommige landen dit te tekenen. Door het verdrag te tekenen stemmen de landen ermee in om het gebied als wetenschappelijk reservaat met rust te laten, en accepteren zij het verbod op militaire activiteit.
3 Antwoord op de onderzoeksvraag
Wat waren de belangrijkste redenen voor het maken van ontdekkingsreizen en welke van deze redenen zien we terug in de reizen van Christoffel Columbus naar Amerika en Robert Falcon Scott en Roald Amundsen naar de Zuidpool?
§ de menselijke nieuwsgierigheid
§ het vinden van voedsel
§ het bevorderen van handel: zoeken naar routes en nieuwe middelen om mee te handelen
§ het verspreiden van godsdienst
§ het uitbreiden van macht en grondgebied
§ uitbreiding van kennis
Als we kijken naar de reis die Columbus heeft gemaakt, zien we heel duidelijk dat er een poging werd gedaan een nieuwe handelsroute te vinden. In de 15e eeuw werd er veel handel gedreven en de concurrentie was groot. Tevens wilde Columbus de mensen laten zien dat de wereld niet rond was. Uiteindelijk leidde de expeditie tot een uitbreiding van het Portugese grondgebied. De reis van Columbus heeft zijn sporen nagelaten. In het huidige Brazilië bijvoorbeeld wordt nog altijd Portugees gesproken.
Columbus bracht vele producten mee naar Amerika, en bracht ook weer andere producten mee terug. Er is wel degelijk handel gedreven met de plaatselijke bevolking. Snellere en goedkopere handel mogelijk maken was de grote drijfveer voor Columbus om naar het westen te varen.
4 Bijlage
Fig. 1 Theorie van Maslow
Fig. 2 De vier reizen van Columbus. De paarse lijn geeft de besproken eerste reis aan.
Fig. 3 Op de wereldkaart van de Hollandse cartograaf Ortelius krijgt het nog onbekende Antarctica de naam "terra australis nondum cognita" (onbekend zuidland)
Fig. 4 De reizen van verschillende expeditieleiders naar Antarctica. De rood-gestippelde lijn geeft de laatste reis van Scott weer, de bruine lijn de reis van Amundsen.
5 Bronnenlijst
Boeken:
§ Ontdekkingsreizen ontdek de geschiedenis van de ontdekkingsreizen van de beschreven expedities tot de meest recente ruimtereizen - Rupert O. Matthews
§ Beroemde ontdekkingsreizigers - (vertaald vanuit engels door) Anouk van Rij
§ Atlas van de ontdekkingsreizen - onder redactie van Shona Grimbly
§ De grote ontdekkingsreizen de mens op zoek naar het onbekende - Poalo Novaresio
§ Zeevaarders en ontdekkingsreizigers van Amundsen tot Zeppelin - Fernand Salentiny
Internet:
http://www.leerkracht.nl/show?id=20882
http://geschiedenisles.web-log.nl/geschiedenisles/2004/07/de_tijd_van_de_.html
Algemene informatie over bekende ontdekkingsreizigers:
Christoffel Columbus: http://nl.wikipedia.org/wiki/Christoffel_Columbus
Vasco da Gama: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vasco_Da_Gama
Samuel de Champlain : http://nl.wikipedia.org/wiki/Samuel_de_Champlain
James Cook: http://nl.wikipedia.org/wiki/James_Cook
Ernest Shackleton: http://nl.wikipedia.org/wiki/Ernest_Shackleton
Charles Darwin: http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwin
David Livingstone : http://nl.wikipedia.org/wiki/David_Livingstone
Henry Morton Stanley: http://nl.wikipedia.org/wiki/Henry_Morton_Stanley
Alexander von Humboldt:
Sven Hedin: http://nl.wikipedia.org/wiki/Sven_Hedin
Heinrich Barth: http://nl.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Barth
Willem Barentsz: (beeldmateriaal)
http://beeldbank.schooltv.nl/oneclip.jsp?id=1800
http://beeldbank.schooltv.nl/oneclip.jsp?id=1802#
Christoffel Colombus: (beeldmateriaal)
http://beeldbank.schooltv.nl/hi/index.jsp?povo=vo#c=2110,t=2046,s=2606,u=1970
http://beeldbank.schooltv.nl/hi/index.jsp?povo=vo#c=2110,t=2046,s=2606,u=1972
Portugese ontdekkingsreizigers:
http://www.1world2travel.com/print.php?articleID=1925
Oudheid:
http://nefertiti.iwebland.com/timelines/topics/exploration.htm
http://www.maat-ka-ra.de/english/punt/puntlage.htm
http://www.homestead.com/wysinger/punt.html
http://www.ancient-egypt.org/index.html
http://www.discoverychannel.nl/egypte/_home/index.shtml
Ontstaan van de handel:
Algemene informatie over Antarctica en de Zuidpool
http://nl.wikipedia.org/wiki/Antarctica
http://www.hetlaatstecontinent.be
http://nl.wikipedia.org/wiki/Antarctisch_Verdrag
Algemene informatie over kaarten:
http://www.nationalgeographic.com
http://www.only-maps.com
6 Logboek
datum
Tijdsduur
plaats
verrichte werkzaamheden
opmerkingen
Begin schooljaar
1.5 uur
School
Informatie over PWS gekregen
Niet van toepassing
Begin oktober
3 uur
nvt
nvt
Thuis
Nagedacht over mogelijke onderwerpen, thema’s enz. Informatie gezocht om te kijken of er over mijn onderwerpen wel wat te vinden en te vertellen was.
10 oktober?
10 min
School
Korte bespringen met mevrouw F. over het onderwerp en de mogelijkheden daarmee.
14 oktober
Thuis
Info opgezocht over Columbus en Zuidpool
Sites gevonden
21 oktober
Gehele middag
Thuis
Informatie over verschillende ontdekkers opgezocht, even naar de bibliotheek geweest, maar niks gevonden.
Niks gevonden bij de bieb, moet nog een keer.
24 oktober
2 uur
Bieb Uithoorn
Gezocht naar boeken en in gelezen
3 boeken aanwezig
27 oktober
Gehele middag
Thuis en bieb
Uit zinvolle biebboeken info gesorteerd, nog 2 boeken gehuurd, begin gemaakt met verslag op computer
Indeling maken blijkt moeilijker dan verwacht
18 december
Thuis
Hoofd en deelvragen gemaakt, informatie gesorteerd, begin
van verslag gemaakt
Geen.
12 januari
Halve middag
Thuis
Verder gegaan met het PWS.
Het kost meer tijd dan verwacht.
1 februari
2 uur
Thuis
Veel aan het verhaal gewerkt, nog wat extra info over ontdekkingsreizigers opgezocht
Eindelijk weer wat vordering gemaakt.
6 februari
27 februari
14 maart
Vanaf 14 maart:
28 maart
Hele middag
Half uur
Hele middag
Een aantal keer in de les
Uurtje
Thuis
Thuis
Thuis
School
Thuis
Plaatjes gezocht, veel aan het verhaal gewerkt, begonnen met een power point.
Nog meer plaatjes gezocht.
Afspraak geprobeerd te maken voor het PWS. Dit mislukt, mede door mijn eigen vergeetachtigheid steeds.
Profielwerkstuk af.
Geen.
Geen.
Powerpoint weggegooid, teveel extra werk terwijl PWS al best lang is. Computer had problemen met de Power point.
Ik maak me zorgen om mijn PWS afspraak.
PWS af, nu nog laten zien aan mevrouw F.
7 Reflectie
Dit profielwerkstuk is een project geweest met veel goede maar ook minder goede dingen. Ik heb actief gezocht naar informatie, deze verwerkt en het om weten te zetten naar een uiteindelijk werkstuk. Dit klinkt simpeler dan het in werkelijkheid was. Het kost enorm veel tijd, moeite en het gaat vanzelf verbazen hoeveel nutteloze informatie er op internet staat. Als ik zo teruglees zie ik dat het best mooi is geworden, maar zie ik ook duidelijk dat ik de laatste maanden vrij weinig tijd heb besteed aan het PWS, in vergelijking met aan het begin van het jaar. Het kostte me veel moeite en het inleveren ervan was nog een apart probleem. Toch ben ik, ondanks dat ik heel blij ben dat het af is, blij dat het is geworden wat het is. Ik heb er veel tijd aan besteed en ik hoop dat u het net zo goed gelukt vindt als ik dat vind.
Stephan
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
A.
A.
lang, maar goed verslag.
9 jaar geleden
Antwoorden